Categorie: Edwin Kisman

Het Hofplein splijt open. Gloeiend hete lava stroomt naar buiten. Verspreidt zich razendsnel over de omgeving. Een pyroclastische stroom. 

Goed voorstelbaar met de uitbarsting op IJsland in januari nog vers in ‘t geheugen? Een ramp. Herhaling van de catastrofe van het bombardement in mei 1940?

Een realistisch scenario?
In augustus 2023 kwam De Nieuws BV (BNNVara) met een artikel en podcast waarin de geochemicus Janne Koornneef vertelde over de vulkanische activiteit onder Nederland. Twee vulkanen waren al gespot: de Zuidwalvulkaan in de Waddenzee en de Mulciber in de Noordzee. Actief? Zo’n 150 miljoen jaar geleden. Ook onder Rotterdam werd in lava geboord. De stad loopt voorlopig geen gevaar.

Wat kunnen andere gevolgen van een vulkaanuitbarsting zijn?

Een Ring van Vuur
Rond de Stille Oceaan ligt een ring van vuur. Een zwakke korst met daarop een keten van vulkanen. Die nu hier en dan daar tot uitbarsting komen. Een voortdurende dreiging en een direct gevaar voor hen die een vulkaan in hun achtertuin hebben.
Indonesië ligt in die ring. Heeft een aantal voorbeelden van grote uitbarstingen: Toba (Sumatera) 74.000 jaar geleden, de Tambora (Soembawa) 1815 en de Krakatau 1883.
Uitbarstingen die het klimaat globaal hebben beïnvloed. Door een deken van zwaveldeeltjes die in de stratosfeer terechtgekomen waren. Die vervolgens het zonlicht tegenhield. Een vulkanische winter. Variant op een nucleaire winter.

Tonga 2022, globaal effect
De Tambora erupteerde op 5 april 1815, vlak voor zonsondergang. Het was de heftigste uitbarsting sinds de eruptie van de Toba op Sumatera. Een recente beschrijving van deze ramp is te lezen in het boek van Philip Dröge “De schaduw van Tambora”. Gebaseerd op ooggetuigenissen.
Een recente uitbarsting, op 14 januari 2022, ook in de rest van de wereld merkbaar, was de onderzeese bij de Tonga eilanden. Drukgolven die zelfs in Nederland merkbaar waren. Tsunami’s, vulkanisch materiaal en zeewater dat omhoog gespoten werd tot 58 kilometer hoogte!

Gezien met eigen ogen
Ik heb in mijn leven drie vulkanen zien uitbarsten. Mijn eerste confrontatie was in 1942. Vanachter een hek van een Japans kamp in Tomohon (Sulawesi). Goed zicht op de Gunung Lokon (1600 m hoog), op een veilige afstand van zo’n vijf kilometer. Zwarte wolken, rode gloed. Indrukwekkend.
De tweede, vanaf grote hoogte, in 1980, de Mount St Helens. Vanuit een vliegtuig, op weg naar San Francisco, voor een congres. Een donkergrijze kolom.

Gunung Agung, Bali 2017
De derde uitbarsting staat betrekkelijk vers in mijn geheugen. De uitbarsting van de Gunung Agung (3000 m) op Bali, in september 2017. Ik kwam een paar weken na de eerste uitbarsting aan. Zag nog herhaaldelijk een oprisping. En maakte het effect ervan mee. Vooral de economische gevolgen.
Het was begonnen met lichte trillingen in de berg. Bewoners rond de vulkaan werden geëvacueerd. Negatieve reisadviezen werden uitgevaardigd. Onder meer door Duitsland, Frankrijk en Australië. De toestroom van toeristen naar Bali werd geremd. Ook de (belangrijke) Chinese stroom werd door de autoriteiten gestaakt. Reisplannen werden gewijzigd en bestaande boekingen werden geannuleerd.

Klap op de vuurpijl
Op 21 november een kleine eruptie. Een donkere wolk boven de vulkaan. We zagen het gebeuren vanaf het strand in Sanur. Op zo’n 70 kilometer afstand.
Mede door de ongunstige windrichting waardoor as naar het vliegveld van Denpasar werd geblazen werd het vliegveld van Bali, Ngurah Rai, twee dagen gesloten.
De chaos die dat veroorzaakte werd in de media breed uitgemeten: 450 vluchten geannuleerd, een achterstand van 90.000 reizigers, die al van plan waren om weg te gaan, moest weggewerkt worden.
Reizigers probeerden weg te komen via Surabaya. 13 uur met de bus. Of Lombok, maar ook het vliegveld daar ging op een gegeven moment dicht. De problemen werden daarna nog vergroot door de cycloon Cempaka die as naar het zuidwesten trok, richting vliegveld.

Uitstroom groter dan instroom
Het vliegveld werd na twee dagen weer geopend maar de uitstroom van toeristen bleef groter dan de instroom. In stand gehouden door voortdurende negatieve, overtrokken en angstaanjagende berichtgeving, ten dele nepnieuws.
“As op Sanur. Iedereen mondkapjes. Glaskorrels in de as, goed douchen!”

Vrije val van de bedrijvigheid
Na die (kleine) uitbarsting van de Gunung Agung, op 21 november, ging het hard omlaag met de bedrijvigheid.
De bezetting van de hotels kwam te liggen op 15-20% (normaal 80%). Dat betekende voor de meeste, inkrimpen. Behoudens het hotel waar ik logeerde, Inna Sindhu, een onderdeel van een overheidsketen.
De bezetting van de veerboot naar het eiland Lembongan , een ander voorbeeld, was begin november 60% en begin december ongeveer 20%, of 20 passagiers, waaronder 4 toeristen, incl. twee Franse dagjesmensen.

Leegstand hotels
Grote restaurants in Sanur en Lembongan waren leeg, op een enkel tafeltje na.
Stamcafé’s, ontmoetingsplekken van gelijkgestemden, met al dan niet een cultstatus, haalden soms  nog een redelijk bezetting. 
Winkeliers hadden al tijden geen ‘business’ meer. Stuntten met hoge kortingen. Taxichauffeurs stonden werkloos stuurgebaren te maken. Te smeken om een ritje.
Bedrijven moesten sluiten.
Dat gold ook voor de ‘warungs’ en ‘pasars’ voor de ‘locals’, die ook last kregen van kopers die minder te besteden hadden. Een domino effect. In plaats van het gebruikelijke pond kochten ze nu bijvoorbeeld 200 g.
De verkopers hadden bovendien te lijden onder een verminderde vraag van hotels, een tweede domino effect. Straten waren leeg en stranden ook. Desolaat. Twee jaar later sloeg de Covid toe.

De economie naar de knoppen
Dit was het effect van een “milde” calamiteit. Vergeleken met de uitbarstingen van de Toba en de Tambora. Maar die vallen nog in het niet bij de gevolgen van de broeikas zomer, die ons in het antropceen te wachten staat. De economie gaat dan helemaal naar de knoppen.
Maar wat doet ‘t er toe, als de mens niet meer bestaat?

Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?
@ @ @

Vulkanen in Nederland: zit er een onder Rotterdam
Nieuws BV (BNNVara) 4 aug 2023

Nog twee boeken over de uitbarsting van de Tambora en de gevolgen.
The Year Without Summer: 1816 and the Volcano That Darkened the World and Changed History – William & Nicholas Klingaman 2013
When Humans Nearly Vanished – Donald Prothero 2018