Doe wat je leuk vindt en neem er de tijd voor

Moet je voortdurend bezig zijn, geen moment stil zitten, je ‘to-do’ lijstjes afvinken, jezelf naar een ‘burn-out’ werken, daardoor gedwongen worden af te kicken, of voorkom je dat door tijdig en regelmatig te niksen? Niets doen. De tijd te nemen.

Pak ‘n boek
Niksen is anders dan niets doen en je vervelen. Als een van m’n kinderen vroeger klaagde: ”Ik verveel me”, was mijn gevleugelde aanbeveling “Pak ’n boek”. Wat zelden gebeurde. Richard Carlson, auteur van het boek ‘ Don’t Sweat the Small Stuff … and it’s all small stuff’ reageert anders in een schijnbaar vergelijkbare situatie. Hij zegt: “Great, be bored for a while. It’s good for you.” Hij doelt echter op die andere situatie van niets doen: het niksen. Ontspannen, gelegenheid bieden tot introspectie. Bij kinderen zal de behoefte daaraan nog niet zo groot zijn.

Niets te doen hebben of niksen
Wat is het verschil tussen het nietsdoen, het niets interessants te doen hebben, dat tot verveling leidt en niksen? Hoewel verveling en niksen beide betrekking hebben op het niet bezig zijn met specifieke activiteiten, is het belangrijkste verschil dat verveling vaak wordt ervaren als een ongewenste gemoedstoestand, terwijl niksen juist een bewuste keuze is om te ontspannen en te genieten van het niet doen van iets.

Lusteloosheid
Verveling. Een toestand van lusteloosheid, lethargie. Intussen zoeken naar prikkels om daar iets aan te doen, uitdagingen, wat kan leiden tot risicovol gedrag. Zijn hooligans daar een voorbeeld van en speelde het ook een rol bij de bestorming van het Capitool op 6 januari 2020? Het schijnt dat mannen een grotere geneigdheid tot verveling hebben dan vrouwen.
Ook de hedonistische tredmolen kan je zien als een vorm van verveling. Het voortdurend impulsief aanschaffen en vervolgens afdanken van prullaria omdat “het hebben van de zaak het einde van het vermaak is”. De lol is er af, hup, een nieuw prul.

Prestatiemaatschappij
Lanterfanten, lummelen of niksen. Klinkt als vloeken in de kerk in de ‘rat race’ waarin we verzeild zijn geraakt. Hard werken, hogerop komen, geld verdienen. Dat is pas top! De huidige prestatiemaatschappij vindt niksen dan ook maar niks.
“Zeker in bepaalde kringen ben je pas iemand als je ook iets presteert. Het draait niet langer om je eigen gevoelens en wie je werkelijk bent, maar om wat je hebt bereikt.” Aldus prof. Jaap Schaveling tijdens zijn afscheidsrede (Nijenrode Business Universiteit, 5 juni 2023). Japke-d.Bouma doet daar een schepje bovenop. In de NRC van 19 juni schrijft zij “Carrière maken. Begin er niet aan voor je 50ste. Je personeel uitkafferen met een stropdas om, kan altijd nog.” Floor Rusman heeft over prestatiedruk een ander idee. Zij schrijft dat in haar column “Is prestatiedruk echt zo erg?” (NRC 8 juli 2023)

Veertien jaar de tijd
Ik heb de laatste tijd steeds meer berichten gelezen over studenten die lijden onder een prestatiedruk, die norm schijn te zijn geworden.
Ik heb al vroeg getracht dat voorkomen. Ik volgde mijn favoriete schoolvak. Wilde scheikunde gaan studeren. Stroomde op 16 jarige leeftijd in, aan de UvA, in 1954 en uit in 1968. Veertien jaar. Toen kon dat nog. De tijd nemen en je op andere terreinen ontwikkelen. Later las ik dat prof. Carolina MacGillavry die ik hoog achtte, en bij wie ik mijn bijvak röntgenanalyse deed, pas na elf jaar haar doctoraal haalde. Een hele geruststelling, want soms voelde ik me toch een beetje bezwaard.

Tijd voor leuke zaken
In die veertien jaar zaten naast mijn studie nog: actieve inzet bij de roeivereniging Nereus, het Amsterdams Studenten Cabaret, de redactie van FoliaCivitatis, cartoons voor kranten en tijdschriften, roeiverslaggeving bij het Algemeen Handelsblad, twee jaar reserve officier bij de Verbingsdienst, ‘full time’ loondienst bij uitgeverij Misset en, aansluitend, bij de KNCV (Chemische Vereniging). Allemaal leuk. Nuttige ervaringen. Geen spijt van gehad, mooi meegenomen. Na die veertien jaar werd het vier decennia lang buffelen, maar wel leuk buffelen.

Gekantelde instelling
Afstuderen was er dus nog even niet bij, tot ik van de KNCV secretaris, Floor Haak , te horen kreeg dat ik hoofdredacteur van het Chemisch Weekblad kon worden als ik afgestudeerd zou zijn. Een aantrekkelijke wortel die me werd voorgehouden. Het was in die periode dat mijn instelling kantelde van maximiser naar satisficer. Een ‘paradigm shift’. Niet meer streven naar een 8, maar elk cijfer boven een 6- beschouwen als het resultaat van een overmatige, inefficiënte inzet. Ik haalde binnen zes maanden alle doctoraal tentamens en studeerde af. Ben daarna bijna 30 jaar hoofdredacteur van het Chemisch Weekblad geweest.

Is niksen, echt niks?
Weer terug naar het niksen. Is niksen een tijdverspilling? Nee, het kan je extra kracht en motivatie geven. Bovendien stimuleert het de creativiteit en verhoogt daarmee ook de productiviteit. Albert Einstein kon lang in het gras liggen, kijkend naar de wolken. Kreeg zó z’n eureka momenten. Jack Welch, een voormalig CEO van General Electric, reserveerde dagelijks een uur om, voor het raam zittend, naar buiten te kijken. In afwachting van zijn eureka’s.

De moraal: doe wat je leuk vindt
Doe wat je leuk vindt en neem de tijd. Ga regelmatig niksen, zodat je aan het eind van je leven tevreden kan terugkijken. Maak gerust ‘to-do’ lijstjes, maar vraag je bij elk balletje af: is dit echt nodig? En spreek niet te snel een medewerker er op aan, die ogenschijnlijk niets zit te doen. Het kan zijn dat hij of zij aan het niksen is en straks komt met een lumineus innovatief idee. Die kans wil je toch niet missen.

Edwin Kisman

Wat vond u van deze column?