Ideeën zijn als een virus

Ze hebben tijd nodig om zich te ontwikkelen. Incubatietijd. Om ons te verlichten of ziek te maken.

Zaaien
De “besmetting” met gedachten kan ’s avonds plaats vinden. Een probleem, een concept, een constructie. Helder overdacht, geformuleerd. Als een virus met aangrijpingspunten, openingen. Dat verdwijnt in de enorme database van het onbewuste. Waar het later weer aan de oppervlakte komt met gerelateerde zaken. Soms al de volgende morgen. Soms later. Als je aan het niksen ben.

Incubatie, rijpen in het onbewuste
In je slaap wordt het probleem keurig uitgewerkt. Rijping, incubatie. Je onbewuste is de hele nacht bezig om, ‘out of the box’ denkend, de klus te klaren. Bewust is het onbewuste denken aan het werk gezet. Elementen in het onbewuste worden aangeroepen en aaneengeregen. Ze worden gecombineerd tot een groter geheel. Een oplossing voor je probleem, een nieuw idee.

Het resultaat, een eureka moment?
‘s Ochtends word je langzaam wakker. Half slapend, half wakend. Een toestand van volledige ontspanning. Gedachten borrelen door een luikje uit je onbewuste naar boven. Associaties. Soms de resultaten van de inprenting vóór het slapen gaan. Ze komen. Je moet ze snel vastleggen, want ze zijn zo weer verdwenen. Terug naar het onbewuste of zomaar opgelost.
Leg ze vast, op papier, in een paar steekwoorden. Maak daarna met je steekwoorden een mindmap. Die zich met associaties al snel verder uitbreidt. De oplossing van je probleem openbaart zich. Een ‘euraka’ moment?

Creativiteit faciliteren
Wakker worden, onder de douche staan, wandelen in ’t groen. De rode draad is een ‘dolce far niente’, een zalig niksen. Verketterd door onze productiemaatschappij, die nietsdoen en niksen ziet als de opperste vorm van improductiviteit. Het tegendeel is waar. Niksen is het ecosysteem voor creativiteit. De voorwaarde voor baanbrekende ideeën. Eureka momenten.
Ik was laatst in de Kunsthal in Rotterdam.
De tentoonstelling van Ai Weiwei. De activist en wereldberoemde kunstenaar. Zijn werk, een explosie van eureka momenten.
Goed nietsdoen, lanterfanten, lummelen en niksen is overigens niet makkelijk. Gedachten uit je hoofd zetten is moeilijk. Het onbewuste het podium bieden. Bekend voor al diegenen die ‘s nacht slapeloos wakker hebben gelegen. Malend.

Incubatie
Ook da Vinci had incubatietijd nodig. Uit het boek ‘Denken als Leonardo da Vinci’ citeer ik ”Toen da Vinci aan “Het Laatste Avondmaal” werkte was hij dagen achtereen bezig op de steiger waar hij schilderde van de vroege ochtend tot de schemering; maar dan nam hij opeens een tijd rust. Tot woede van zijn opdrachtgever. Hij legde hem uit dat “de grootste genieën soms meer presteren wanneer zij minder werken” “.
Albert Einstein kon lang in het gras liggen en naar de wolken kijken. Kreeg zó z’n eureka momenten. Jack Welch, de vier jaar geleden overleden voormalige CEO van General Electric, reserveerde dagelijks een uur om, voor het raam zittend, naar buiten te kijken. In afwachting van zijn eureka’s.

Dagelijks even niksen.
Plan dagelijks wat tijd om te niksen. Je te ontspannen. Verstand op nul. De blik gericht op het oneindige. En laat ze maar komen, die gedachten uit je onbewuste. Af en toe zit er een parel tussen, een eureka. Niksen is een buitengewoon productieve vorm van werken.
En komt er niet direct iets uit, dan heb je in ieder geval een stukje stress van je af laten glijden.

Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?

Bronnen
Artikelen

Fleur Jongepier “Waarom is nietsdoen in deze tijd zo’n uitdaging geworden?” Trouw 2 februari 2024
Peter Olsthoorn “Tijdverspilling is tijdwinst, lanterfanten loont”, Intermedair april 2018
Wilma de Rek “Waarom lummelen van levensbelang is en wat we in dat opzicht van andere dieren kunnen leren”, Volkskrant 14 februari 2019
Olga Mecking “The case for doing nothing”, The Times, 29 april 2019
Sophia Gottfried “Niksen Is the Dutch Lifestyle Concept of Doing Nothing—And You’re About to See It Everywhere “, Time 12 juli 2019
Lisa van Marrewijk “’Niksen’hoort nu ook thuis in het rijtje van hygge, lagom en ikigai”, Bedrock 31 juli 2019
Gijs van der Sanden “Het belang van lummelen”, Het financieele Dagblad, 11 september 2019
Lotte Beckers “Leve de luiheid: hoe meer niksen kan leiden tot een gelukkiger en zelfs productiever leven”, De Morgen, 9 februari 2020
Ellen de Bruin “Wat kunnen we leren van die aaibare goeroes?”, NRC 13 februari 2020

Boeken
Bertrand Russel “In praise of idleness” (Kayhan Tajeddini, Sheffield Halam Univ. , februari 2004)
Gerhard Hormann “Het Nieuwe Nietsdoen”( Just Publishers, februari 2014, in april van dat jaar verscheen de 10e druk)
Jeffrey Wijnberg “De magie van het nietsdoen” (Scriptum Books, november 2016)
Alan Lightman “In praise of wasting Time” (Simon & Schuster, mei 2018)
Jenny Odell “How to do nothing” (Melville House Publishing, april 2019)
Jennifer McCartney “Leef als een luiaard”(UitgeverIJ, februari 2020)
Olga Mecking “Niksen, The Dutch art of luieren” (Zin-Kosmos, april 2020)
Yoshido Kenko “De kunst van het nietsdoen” ( Van Oorschot, april 2020)
Maartje Willems “Niksen, Lang leve het lanterfanten ” (Spectrum, april 2020)
Jenny Odell “De macht van het nietsdoen” (Ten Have, medio mei 2020)