Of misschien al eerder. Maatregelen om de opwarming van de aarde te bestrijden komen moeilijk van de grond. Niet alleen globaal, maar ook landelijk, regionaal, op stadsniveau, op dorpsniveau. Het eigen erf schoon houden wil nog wel lukken. Waarom? Er is weinig draagvlak. Bij de kiezers, waardoor politici geen harde maatregelen durven te nemen. Procrastinatie, uitstel op uitstel.
De kikker in de pan
Het gaat met de opwarming van de aarde zoals met de kikker in een pan met koud water. Wordt die op het vuur gezet dan blijft hij rustig rondzwemmen. Totdat ie gekookt is. Dat zal het in 2150 met de mens gebeurd zijn, of misschien wel eerder. Of misschien later, in blessure tijd.
Op z’n beloop laten?
Hoe kan je ervoor zorgen dat de mensheid tijdig uit de pan springt? Of laten we ’t op z’n beloop? Er zijn wat actiegroepen (Extinction Rebellion), instituties (IPCC, Greenpeace) of individuen (Greta Thunberg) die regelmatig aan de bel trekken. Maar die bel wordt niet gehoord zolang de dopjes nog in de oren zitten. Die worden er pas uitgetrokken wanneer het water twee meter hoog in de huizen staat, het eiland in de zee verzinkt, oogsten mislukken, bosbranden hele dorpen verwoesten, aardverschuivingen andere dorpen bedelven, hongersnood toeslaat. Bedenk nog maar meer rampen.
Draagvlak verkrijgen
Als het nou eens echt waar zou zijn dat de mensheid in 2150 gekookt in zijn pan “de aarde” drijft? Hoe kan je dat voorkomen? Door ervoor te zorgen dat overheden globaal maatregelen nemen. Hoe bereik je draagvlak daarvoor van de noord- tot de zuidpool en alles wat daar tussen ligt? Een breed gedragen bewustwording?
Waarom is er geen draagvlak?
De eerste vraag is waarom is er eigenlijk geen draagvlak? De mens denkt in termen van “wij-zij”. Een erfenis uit de oertijd. Ons brein kan de ontwikkelingen van de afgelopen 10.000 jaar niet bijhouden. En “wij-zij” was toentertijd ‘trendy’. Nu nog steeds: “Verzuipen ze in Pakistan? Wat heb ik daarmee te maken. Ik ben toch niet van plan om daarheen met vakantie te gaan” of “Ja ik vlieg vijf keer per jaar naar de zon. Maar ik heb zonnepanelen op m’n dak”.
Gevoel voor urgentie opwekken
De tweede vraag: hoe zou je het draagvlak kunnen creëren en vergroten en tegelijk een gevoel van urgentie kunnen opwekken? Bij plotselinge catastrofes is dat niet moeilijk. Gebeurt weliswaar achteraf en lokaal, maar toch. Onverwacht: een dijkdoorbraak, een vulkaanuitbarsting, een tsunami. Ook buiten de erfgrens ontstaat draagvlak. Voor steun. Giro 555. Maar het blijft een “ver van m’n bed show” voor de “buitengrenzers“.
En de urgentie, alleen bij de SG van de VN? “Het tijdperk van de opwarming van de aarde is voorbij; het tijdperk van wereldwijd koken is aangebroken”, zei António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, donderdag.” NRC 28 juli.
Realistisch scenario
Wat dan? Hoe maak je voor de toekomst een realistisch, invoelbaar scenario?
Een optie: door naar het verleden te kijken. Door de gevolgen van rampen uit het verleden realistisch te communiceren, op alle mogelijke manieren. Te herdenken, maar niet vrijblijvend. In te laten dalen. “Dit kan ons weer overkomen”. Door realistische representaties van de effecten van vulkaanuitbarstingen, tsunami’s, atoombommen. “Dit is ons overkomen en het kan weer gebeuren”. Geen Sire spotje maar continu, angstaanjagend en globaal. Versterkt door een ‘bottom up’ aanpak. Een verplicht vak op alle scholen, globaal. Zodat kinderen al vroeg preventief gaan denken en zelfs hun ouders op hun lakse houding kunnen aanspreken. Zou dat kunnen? Bekende historische voorbeelden van ‘bottum-up’ bewegingen zijn revoluties, landelijk.
Complottheorie verspreiden
Een tweede optie is een complottheorie ontwikkelen en verspreiden. Zeggen dat er een elite is die ons wil overheersen en er op uit is ons te doen geloven dat er niets aan de hand is. Fossiele brandstoffen? Juist goed. Elektrische auto’s? Fout, die veroorzaken toch maar branden. Valt te proberen. Complottheorieën gaan er altijd in en roepen tegengestelde acties op.
Tambora: een catastrofale eruptie
Terug naar optie één. Het verleden is vaak goed gedocumenteerd. Een voorbeeld is de uitbarsting van de vulkaan de Tambora op Soembawa. Die erupteerde op 5 april 1815, vlak voor zonsondergang. Het was de heftigste uitbarsting sinds de eruptie van de Toba op Sumatera zo’n 75.000 jaar geleden. Een recente beschrijving van deze ramp is te lezen in het boek van Philip Dröge “De schaduw van Tambora”.
Hij schrijft onder meer “Om het verhaal over de Schaduw van Tambora te vertellen, heb ik ooggetuigen gezocht, mensen die tussen 1815 en 1820 werden geconfronteerd met de gevolgen van de grootste natuurramp in moderne geschiedenis en hun getuigenis op papier hebben gezet. Ik vond ambtenaren, soldaten, schrijvers, wetenschappers en missionarissen die met groot ontzag schreven over de bizarre gevolgen van deze ongekend gewelddadige vulkaanuitbarsting. Ze waren bang, bezorgd en dachten soms dat de aarde zou vergaan. Er zijn verhalen over massahysterie en mensen die moesten grazen als koeien om maar iets te eten te krijgen.“
Andere boeken
Ook andere boeken, zoals dat van William en Nicholas Klingaman “The Year Without Summer: 1816” en dat van Donald Prothero “When Humans Nearly Vanished” beschrijven de immense en wereldwijde impact van de Tambora uitbarsting.
Globale actie, wanneer?
Het zonneschild van zwaveldeeltjes, ontstaan na een vulkaanuitbarsting, zorgt voor een afkoeling van de aarde. Door de CO2 deken warmt de aarde juist op. De gevolgen zijn echter vergelijkbaar. Stormen, regens, overstromingen, verloren gegane oogsten, hongersnood. De opwarming is een ‘continuing story’. De gevolgen zijn niet na twee jaar al gladgestreken zoals na een vulkaanramp. Ze nemen zelfs toe.
Dus, waar wachten we nog op? Op een globale actie als resultaat van een globaal draagvlak programma, om te voorkomen dat de mens in 2150… Juist ja! Misschien kan António Guterres zoiets aanzwengelen.
Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?
Boeken over de uitbarsting van de Tambora en de gevolgen ervan
The Year Without Summer: 1816 and the Volcano That Darkened the World and Changed History – William & Nicholas Klingaman 2013
When Humans Nearly Vanished – Donald Prothero 2018
Overzicht vulkaanuitbarsingen in de historie van de aarde
WIKI Lijst Vulkaan uitbarstingen
Zeer aansprekend
Ik hou inderdaad het hart vast