Deze kop prijkte begin maart jl. boven een artikel in de Belgische krant De Standaard. Als ik de ‘baas’ bij Adobe was—de producent van Photoshop—zou ik direct gereageerd hebben: software maakt niets stuk; de gebruikers, mensen die het misbruiken, misschien wel. Dat blijkt ook hier het geval.
Manipulatie
‘Een afbeelding zegt meer dan duizend woorden’, zo weten we. Een gefotoshopte afbeelding, kan rechtmaken wat met geen tienduizend woorden recht te schrijven is, kan daaraan toegevoegd worden. Tegeltjeswijsheid als ‘Papier is gewillig’, mag hier ook niet ontbreken. Het vat goed samen wat er, volgens het artikel, speelt in wetenschappelijke publicaties.
“Helaas gedragen eiwitten en cellen zich niet altijd hetzelfde. De ene dag doen ze wel wat je verwacht, de andere dag niet”, staat in het artikel. Als de uitkomsten van laboratoriumtesten daardoor niet overeenkomen met de theorie van de wetenschapper, wordt dat verhuld door de laboratoriumbeelden van die testen wat ‘op te poetsen’. Daarbij komt Photoshop goed van pas. De beelden moeten namelijk, coûte que coûte, passen binnen de theorie van de wetenschapper.
Schaal
In het artikel wordt gesproken over: “… te veel grootschalige, systematische manipulatie”. Bij de Katholieke Universiteit van Leuven schijnen een twintigtal papers verdachte afbeeldingen te bevatten. Bewezen is dat echter nog niet. Al met al kunnen de gesignaleerde problemen niet afgedaan worden als incidenten.
Als een publicatie wordt teruggetrokken—bijvoorbeeld omdat sprake is van beeldmanipulatie—heet dat een ‘retraction’; een terugtrekking. Het blog ‘Retraction Watch’ doet niets anders dan daarover publiceren. Wetenschappers vrezen die ‘afgang’, want het kost (€) ze benoemingen en fondsen.
Oorzaken
Ook in de wetenschap geldt, vandaag de dag, kennelijk dat kwantiteit belangrijker is dan kwaliteit. Dat is uiteraard een misvatting, maar het zal nog wel even duren, schat ik, voordat de meerderheid van ons daarvan overtuigd raakt. “De druk om te publiceren, is groot”, lees ik. “Vroeger moest een onderzoeksgroep één paper per jaar publiceren, nu vijf of tien.”
Geknakt vertrouwen
Vorig jaar schreef ik een post over problemen met de ‘peer review’/het ‘peer reviewen’ van wetenschappelijke artikelen. Alhoewel die post gebaseerd is op een tweetal artikelen in het dagblad Trouw—toch ook een serieuze krant—voelde ik enige weerstand om de post te publiceren. De inhoud paste niet bij mijn beeld van het wetenschappelijk publiceren en uitgeven. ‘Naïef’; net wat u zegt. Een vorm van cognitieve dissonantie.
Ik zag de wetenschappelijke kant, als de parel in onze uitgeefkroon. Met deze post wordt weer iets duidelijker dat zowel parel als kroon verder degenereren. Misschien ben ik het kind waarover Wim Sonneveld ooit zong: “… en wist niet beter, dan dat dat nooit voorbij zou gaan”.
Dat doet me verdriet, maar het is misschien nog niet te laat. De klokkenluiders van deze gedragingen, hebben ervoor gezorgd dat er meer aandacht komt voor de problemen bij wetenschappelijke tijdschriften en hun uitgeverijen. Sommige gaan al zo ver medewerkers aan te stellen om problemen te voorkomen en te bestrijden. Ook de regels waaraan beelden moeten voldoen worden strenger.
Misdadig
In het begin van deze post stelde ik dat ‘dode dingen’—zoals software—niets stuk kunnen maken. Dat argument gebruikt ook de Amerikaanse National Rifle Association om te voorkomen dat er in dat land strengere wetten komen op de verkoop van (automatische) vuurwapens. Misschien vindt u deze vergelijking ongepast, maar gesjoemel met wetenschap maakt op termijn waarschijnlijk meer slachtoffers, en kost waarschijnlijk meer levens, dan wild om zich heen schietende ‘verwarde mensen’. Het trieste is dat er niet één, maar tientallen ‘plaatsen delict’ zijn; de politie daarom bij die slachtoffers geen genummerde bordjes plaatst, en dat zij nooit de voorpagina’s van onze kranten zullen halen.
Gerelateerde posts:
- Peer review reviewed
- Digitaal maakt meer kapot dan je lief is (in voorbereiding)
Bron:
- ‘Photoshop maakt de wetenschap kapot’, is een artikel van Maxie Eckert en Stijn Cools, en verscheen in De Standaard van 10 maart 2018.
Credits:
- afbeelding: Taku Ueki, via Creative Commons-licentie Naamsvermelding–Gelijk delen 3.0 Unported