Als door de inflatie het niet meer lukt voldoende marge tussen inkomen en vaste lasten te krijgen, om bijvoorbeeld de kosten van primaire levensbehoeften op te brengen, dan dreigt het ontstaan van schulden. Daarover had ik het in mijn vorige column. Is zo’n situatie te voorzien, laat staan te voorkomen?
Voorkomen ?
Zijn schulden te voorkomen? Tot op bepaald hoogte wel. Door preventie, dat ook al in de gezondheidszorg, met name bij zorgverzekeraars, een geliefd thema is. Preventie, proactief handelen, voorkomen in plaats van cureren. Oplappen, dat moet je ook als je preventie te laat inzet. Bij schulden zie je iets vergelijkbaars.
Hoe ontstaan schulden?
Schulden ontstaan als je meer uitgeeft dan je binnen krijgt, als je verder springt dan je financiële polsstok lang is. Als snoeien niet meer helpt. Maar ook door onvoorziene calamiteiten (ontslag, long covid, scheiding, faillissement), door gokverslaving of nicotine- en drugsverslaving. Elke verslaving kost geld (‘waste money’). Vaak wordt verslaving gestimuleerd door producenten (tabak) en organisaties (casino’s). Daarbij is het de reclame die de kwetsbaren de wortel voorhoudt.
Zijn schulden te voorkomen?
Wat voor preventie bestaat er voor het ontstaan van schulden? Bij kinderen door die al vroeg “geldwijs” te maken, al vroeg het besef bij te brengen van de balans tussen in en uit.
Door al op de basisschool te beginnen en door te gaan op het voortgezet onderwijs. Ook op het hoger onderwijs en universiteit kan het effect sorteren, met capita selecta, om te hoge studieschulden te voorkomen. Zo stoom je studenten ook klaar voor de maatschappij.
Nu zal de een dat beter oppakken dan de ander, dat hangt af van de persoonlijkheid. Maar als ’t niet in de ‘nature’ zit, dan kan ‘nurture’ heel wat doen.
Geldwijs programma’s
Er zijn al programma’s, app’s en bordspellen om kinderen geldwijs te maken. Zelfs al voor de basisschool.
Zoals “Leren omgaan met geld” van wijzeringeldzaken.nl een initiatief van het Ministerie van Financiën, met programma’s van groep 1 tot groep 8! Deze organisatie organiseert bijvoorbeeld ook “De week van het geld” van 27 t/m 23 maart 2023.
Dan is er Kids geldwijs. En een “Budgetcursus omgaan met geld” van het Nibud.
Ook de ABNAmro spant zich in o.a. met “De leukste ‘geld-app’ voor uw kind”: de app Gimi, voor kinderen tussen 8 en 13 jaar.
Verplicht vak op school
Wat jammer is aan al deze deze nuttige programma’s, is dat zij te vrijblijvend zijn. Het zou een verplicht schoolvak moeten zijn. Waardoor het een wijdverbreid effect in de maatschappij krijgt.
Op latere leeftijd zullen meer kinderen kunnen vaststellen dat “Vroeg geleerd oud gedaan” is.
Schuldenindustrie
Het “Geldwijs” onderwijs moet een ‘mindset’ creeëren, waardoor je minder leent, rekeningen niet laat versloffen, zodat die door stapeling van boetes, exploten, incassokosten en rentes kunnen vertienvoudigen. Sanering van de schuld achteraf wordt daardoor moeilijk zo niet hopeloos.
Zo wordt ook de schuld en ellende van de een het verdienmodel van de ander. De schuldenindustrie.
Saneren, de put dempen
Wat doen we intussen, zolang het bovenstaande niet is gerealiseerd? Als de schulden al zijn ontstaan en verder dreigen op te lopen tot een niet meer te beklimmen berg?
We kunnen schulden saneren, de put dempen als het kalf al verdronken is. Proberen de berg af te graven. Gehannes. Waarbij armoedeschaamte vaak in de weg staat(van rijkdomschaamte heb ik nog nooit gehoord}.
Of kwijtschelden
Als ’t helemaal uit de hand gelopen is en saneren niet meer haalbaar is, rest nog kwijtschelding. Zoals in het grijze verleden tijdens jubeljaren waarin op grote schaal door vorsten schulden kwijtgescholden werden. Mede om revoltes te voorkomen.
En zoals in 1953 de schulden van Duitsland kwijtgescholden zijn.
‘Delete & reset’, schone lei.
Schuldenfonds
Schuld kwijtschelden veroorzaakt echter een keten van kwijtscheldingen. Een keten die zal eindigen bij de overheid, die daarvoor een schuldenfonds kan oprichten. Een ‘bad bank’ die de slechte leningen opkoopt van de banken, de voorlaatste schakels in de keten van schulden. Het schijnt dat bij de Europese Centrale Bank hierover al wordt nagedacht.
Generatie Euro
Laat 2023 het nieuwe jubeljaar zijn. Tegelijkertijd moet “geldwijs” als verplicht vak op scholen worden ingevoerd, vanaf het basisonderwijs tot aan het laatste jaar van de middelbare school. Zo kan dan in 2035 na Generatie Z en Next Gen, de geldwijze Generatie Euro ontstaan. Een generatie die automatisch schulden weet te voorkomen.
En voorkomen is altijd beter dan genezen. Toch?
Edwin Kisman
Wat vindt u van deze column?
Lees ook de volgende columns
Geven en delen geven een goed gevoel.
Edwin Kisman, Invalshoek 1 feb 2022
Inflatie, elk nadeel heb z’n voordeel
Edwin Kisman, Invalshoek 23 dec 2022
Geraadpleegde artikelen
Schulden kosten Nederland 11 mld
Nos Nieuws, 17 okt 2014
De onhoudbare schuldenberg. Tijd voor een nieuw jubeljaar.
Diederik Baazil en Jaap Tielbeke, de Groene 13 mei 2020
Is massaal kwijtschelden de remedie tegen een nieuwe schuldencrisis?
Dirk Waterval, Trouw 20 nov 2020
Is schulden kwijtschelden de beste manier om de gevolgen van de pandemie te verhelpen?
Peter de Waard, Volkskrant 1maart 2021
De een z’n schuld is de ander z’n verdienmodel
Colin van Heezik, NRC 23 sep 2022
