voorheen vakblad
Nieuws komt in golven, afhankelijk van de gebeurtenissen. Sommige sterven snel uit (een ongeluk), sommige hebben een staart(je) en duren wat langer (‘The Voice of Holland’), sommige duren nog voort omdat de gebeurtenis aanhoudt (“Ukraïne”).
In mijn vorige column vergeleek ik de vijftiger jaren met 2022.
De vraag was: wat is beter? Dat de (materiële) welvaart nu beter is dan toen staat als een paal boven water. Maar of het welzijn ook voortuitgegaan is, dat kon ieder voor zich vaststellen. Je wist toen niet beter. En ‘nu’ is geen referentie voor ’toen’.
Maar wat is die welvaart van nu?
Overbodige luxe, overbodige spullen, verwend worden door Thuisbezorgd, ongezond eten, tijdverslindende sociale media, intensief vliegverkeer, een aanzwellende klimaatcrisis, zich snel verspreidende pandemieën, een groeiende kloof tussen arm en rijk, etc.
Arjen van Veelen beschreef dat onlangs heel overtuigend in zijn essay “Help ik wil weg uit de wegwerp cultuur” (NRC 8 dec 2022)
Is welzijn ook toegenomen?
Heeft de groei van de welvaart een evenredige groei van het welzijn en het geluk tot gevolg gehad?
Er is nu meer stress. De stress van de prestatiemaatschappij, die zich uit in de toename van burnouts, de obsessie van de ‘hedonistische tredmolen’, ‘mimesis’ (‘keeping up with the Joneses’), die als reactie het ‘quiet quitting’ oproept: “ik kom om negen uur en klap om exact vijf uur mijn laptop dicht. Morgen is weer een dag”.
Brede welvaart
Volgens een recent CBS rapport is de brede welvaart in 2022 op veel onderdelen gelijk gebleven of toegenomen. Op veel plaatsen in Nederland nam de brede welvaart toe op de onderdelen materiële welvaart, arbeid en vrije tijd, en veiligheid.
Is de welvaart inderdaad breed toegenomen?
Paul Schnabel schrijft hierover in de NRC van 6 december:
“De grootste nieuwe politieke en economische zorg vormt wat inmiddels het ‘precariaat’ is gaan heten. Dat zijn de meer dan tweeënhalf miljoen mensen die door laagbetaald en onzeker werk, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, echtscheiding, lage opleiding, migratie, handicap of een combinatie van deze factoren het nog steeds stijgende welvaarts- en ambitieniveau van het leidende deel van de middenklasse niet kunnen bijhouden”.
Waar gaat het inkomen heen?
Want hoe zit het? Je hebt een laag (netto)inkomen. Een groot deel daarvan wordt opgeslokt door vaste lasten, inclusief energie (halfvast). Wat overblijft is de vrij besteedbare “marge”. Daaruit betaal je in eerste instantie je primaire levensbehoeften: eten, drinken en kleding. Wat daarna overblijft besteed je aan leuke dingen (“luxe”).
En, wat als de vaste lasten stijgen?
Wat gebeurt er? Je inkomen verandert niet, maar je vaste lasten stijgen (inflatie). Je marge versmalt. Eten en drinken worden ook duurder (inflatie). Om nog speelruimte over te houden voor leuke dingen kan je op je eten en drinken beknibbelen. Maar hoe groot is de rek?
Hangt af van je levensstijl
Dat hangt af van wat je gewend bent. Tussen een bemiddelde ‘bon vivant‘ en een geroutineerde armlastige overlever ligt een brede straat.
Als je tot de eerste categorie behoort, die de ‘hedonistische tredmolen’ bewandelt, voortdurend reikend naar méér en méér, dan kan je ‘t nog even volhouden. De overlever echter moet noodgedwongen al snel overschakelen naar de “hongermodus”. Méér consumeren is niet aan de orde. De kloof tussen arm en rijk verbreedt en verdiept zich. Met bijbehorende gezondheidsverschillen (CBS 21 dec). Hoewel overlevers heel vindingrijk kunnen zijn.
Voor welgestelden en superrijken, geen vuiltje aan de lucht
Dan zijn er nog categorieën welgestelden en superrijken voor wie er ogenschijnlijk geen vuiltje aan de lucht is. Die hebben een knots van een marge. Veel vliegen, luxe jacht, veel overbodige kleding, tig paar schoenen. Die méér kopen dan nodig is. Voor die categorieën zijn er overigens ook twee scenario’s. (A) Er is niets aan de hand ‘business as usual’. Of (B) het noodlot slaat toe (faillissement, scheiding, onverwachte belastingaanslag, proces wegens ‘sexual harassment’), waardoor ook hun marge verschrompelt en zij misschien zelfs wel degraderen naar de klasse van de overlevers.
Wat betekent dit voor het klimaat?
De overlevers consuminderen noodgedwongen. De bon vivants schakelen ook terug, gaan een tandje lager. Per saldo leidt de inflatie tot consuminderen, wat goed is voor de natuur, de mens en de planeet.
Het gedrag op andere wijze veranderen dan via de portemonnee is zwemmen in stroop. Zo zie je dat “het nadeel van de inflatie ook een voordeel heb” (Vrij naar Johan Cruijf).
Wat consuminderen voor de medemens
Het is te hopen dat de welgestelden en superrijken, een kleine groep, op hun manier een bijdrage gaan leveren aan het behoud van onze planeet. Bijvoorbeeld door hun superjacht uit de vaart te nemen en het om te laten bouwen tot asielcentrum. Of door voortaan niet wekelijks met hun privéjet naar hun idyllische buiten op de Malediven te vliegen, maar hooguit maandelijks (je moet toch wat). Ja, dat is even slikken en de buikriem aanhalen. Maar je moet toch wat voor je medemens over hebben.
Hallo, hoort u mij?
Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?
En deze Kerst tip
5 Ways to Save on Your Online Christmas Shopping
De tijd die je hebt is een soort vermogen, immaterieel. Een bezit waarmee je van alles kunt doen. Je kan het zelf gebruiken maar je kan het ook verkopen. Wat tijd precies is, is niet duidelijk. Veel denkers en doeners hebben zich over deze vraag gebogen. Met even zovele visies en verklaringen. De klok, de ‘one-armed time bandit’ houdt ons in het gareel.
Waarover beschikken wij?
Grofweg is de tijd waarover wij beschikken in te delen in drie categorieën: slaaptijd, werktijd en de vrij te benutten tijd. Dat laatste blijft over als je van de totaal beschikbare tijd slaap- en werktijd aftrekt. Voor werkenden blijft er, bij een vijfdaagse 36 urige werkweek plus 10 uur reistijd, per week grofweg 66 uur “vrije” tijd over. Wat doe je daarmee?
Slaaptijd
Om te beginnen, de slaaptijd. Door de bank genomen heb je na je kleutertijd per dag zo’n 8 uur slaap nodig. Dat is inderdaad noodzakelijk omdat in die periode het lichaam zich herstelt van de inspanningen van de dag. Slaap dient om onze motor en ons brein in conditie te houden.
Werktijd, verkochte tijd
Na de slaap houd je per dag nog uur 16 over. Tijdens je werkzame periode verkoop je een deel daarvan, doorgaans 7 à 8 uur per dag, aan een door jou gekozen koper. Een bedrijf of andersoortige organisatie. Jij stelt je tijd beschikbaar en levert daarin diensten. De koper betaalt daarvoor. Tegen een tarief dat tevoren overeengekomen is.
Verschillende tarieven
Hoe hoog dat tarief is verschilt nogal. Lucian Grainge, bestuursvoorzitter van de Universal Music Group, verdiende vorig jaar € 274,3 mln (Volkskrant 20 augustus). Laat hem een hardwerkende baas zijn, die 50 weken @ 70 uur werkt dan is dat totaal 3500 uur tegen een tarief van € 78.371 per uur. Zet dat af tegen diegenen die onder de armoedegrens leven, die per dag 10 uur of meer werken en die net € 1,70 per dag verdienen, dus maximaal € 0,17 per uur. Of vergelijk dat met het minimumloon van € 10,41 , voor 21+ jarigen, met een werkweek van 40 uur.
___________________________________
“Lucian Grainge verdiende € 78.371 per uur”
___________________________________
Beperk de verkoop
Verkoop zoveel maar niet méér tijd dan je nodig hebt om je uitgaven te financieren. Verminder de noodzaak om veel tijd te verkopen door je uitgavenniveau te verlagen of door je te bekwamen in ‘time management’. Je kan ook proberen je tarieven te verhogen. Houd zoveel mogelijk resttijd over. Het kan zijn dat je langzaam aan meer tijd wil overhouden voor andere zaken.
Een groot deel van Generatie Y (twintigers en dertigers) leeft daar al naar. Dat wil zeggen, ze leveren de verkochte tijd, maar ook geen spatje meer. Er is al een term voor: ‘Quiet quitting’. “Extra inspanning leveren om anonieme aandeelhouders nog rijker te maken? No way!”
Resttijd
Andere zaken? Wat aan tijd overblijft, zo’n 66 uur per week, besteden we aan de vervulling van persoonlijke behoeften. Dat kan ontwikkeling zijn, zoals onderwijs en sport (gezond), het onderhouden van sociale contacten of ontspanning. Het gevaar van stress, door personeelstekorten, burnout, uitval steekt de kop op. En daarmee een roep om onthaasting. Bijvoorbeeld in de vorm van lanterfanten, lummelen of niksen. Een gruwel voor de verstokte ‘workaholic’, maar toch wel productief. Géén tijdverspilling. Bedoeld om ruimte in je hoofd te scheppen.
Niksen
Niksen, lanterfanten of lummelen kan extra kracht en motivatie geven en het kan de creativiteit stimuleren. Ook de produktiviteit verhogen.
Een paar beroemde praktiserenden. Albert Einstein kon lang in het gras liggen en naar de wolken kijken. Kreeg zó z’n eureka momenten. Jack Welch, de twee jaar geleden overleden CEO van General Electric, reserveerde dagelijks een uur om, voor het raam zittend, naar buiten te kijken. In afwachting van zijn eureka’s. Er is veel geschreven over lanterfanten, lummelen en niksen.
Vakantie
Vakanties, een vorm van onthaasting, beleven dit jaar een inhaalslag, maar zullen door de sterk gegroeide inflatie ongetwijfeld een terugslag krijgen. Want vroeg Peter de Waard zich onlangs in de Volkskrant (14 juli) af: “Is vakantie een primaire levensbehoefte?”.
Wat is tijd?
Tenslotte toch nog even: wat is tijd? Daar heb ik geen duidelijk antwoord op gevonden.
Jeremy Rifkin bijvoorbeeld definieert tijd niet, in zijn boek “De grenzen van de tijd. De cruciale rol van tijd in ons leven”, maar houdt een pleidooi voor een nieuwe tijdspolitiek. Terug naar de natuur, naar een ecotijd. En van groot, terug naar kleinschaligheid, naar sneller is niet beter. Zijn boek verscheen in 1987, 15 jaar na het rapport van de Club van Rome. En hoe is ’t nu? Veel groter, veel sneller, veel klimaatvijandiger.
Het verloop van de tijd visualiseer ik als een spiraal, die vanuit de oerknal, steeds verder uitdijt. Waarin de tijd steeds sneller gaat. Elke gebeurtenis heeft een plek op deze spiraal, laat z’n sporen er op na.
Conclusie
Gebruik je tijd goed. Verkoop ‘m voor een zo hoog mogelijke prijs zodat je zelf tijd van een ander kan inkopen, die je rotklusjes overneemt en jou de ruimte geeft om te niksen! En andere leuke en bevredigende dingen te doen. Social media bijvoorbeeld:)
Goed idee? Ja toch?
Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?