voorheen vakblad
Eigenlijk zou zij drie keer per week moeten gaan. Naar een ‘fitness center’ of een atletiek baan. Dat is haar twee keer gelukt, maar daarna ging het mis. Ondanks alle goede voornemens. Zij is ervan overtuigd dat het heel belangrijk is. In deze tijden van stress en ‘burn-out’. ‘Mens sana in corpore sano’. Maar toch..
Wat stress allemaal met je gezondheid kan doen, is onder andere door de Amerikaanse stress-deskundige Shelley Taylor vele jaren onderzocht. Belangrijke constatering is dat stressgevoeligheid samenhangt met je persoonlijkheidstype, leefomstandigheden en leefstijl. Ook met de mate van zorgzaamheid en warmte die je in je kindertijd hebt ondervonden. Kortom: hoe je in elkaar zit, wat je hebt beleefd en hoe je nu leeft.
In mijn vorige column vergeleek ik de vijftiger jaren met 2022.
De vraag was: wat is beter? Dat de (materiële) welvaart nu beter is dan toen staat als een paal boven water. Maar of het welzijn ook voortuitgegaan is, dat kon ieder voor zich vaststellen. Je wist toen niet beter. En ‘nu’ is geen referentie voor ’toen’.
Maar wat is die welvaart van nu?
Overbodige luxe, overbodige spullen, verwend worden door Thuisbezorgd, ongezond eten, tijdverslindende sociale media, intensief vliegverkeer, een aanzwellende klimaatcrisis, zich snel verspreidende pandemieën, een groeiende kloof tussen arm en rijk, etc.
Arjen van Veelen beschreef dat onlangs heel overtuigend in zijn essay “Help ik wil weg uit de wegwerp cultuur” (NRC 8 dec 2022)
Is welzijn ook toegenomen?
Heeft de groei van de welvaart een evenredige groei van het welzijn en het geluk tot gevolg gehad?
Er is nu meer stress. De stress van de prestatiemaatschappij, die zich uit in de toename van burnouts, de obsessie van de ‘hedonistische tredmolen’, ‘mimesis’ (‘keeping up with the Joneses’), die als reactie het ‘quiet quitting’ oproept: “ik kom om negen uur en klap om exact vijf uur mijn laptop dicht. Morgen is weer een dag”.
Brede welvaart
Volgens een recent CBS rapport is de brede welvaart in 2022 op veel onderdelen gelijk gebleven of toegenomen. Op veel plaatsen in Nederland nam de brede welvaart toe op de onderdelen materiële welvaart, arbeid en vrije tijd, en veiligheid.
Is de welvaart inderdaad breed toegenomen?
Paul Schnabel schrijft hierover in de NRC van 6 december:
“De grootste nieuwe politieke en economische zorg vormt wat inmiddels het ‘precariaat’ is gaan heten. Dat zijn de meer dan tweeënhalf miljoen mensen die door laagbetaald en onzeker werk, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, echtscheiding, lage opleiding, migratie, handicap of een combinatie van deze factoren het nog steeds stijgende welvaarts- en ambitieniveau van het leidende deel van de middenklasse niet kunnen bijhouden”.
Waar gaat het inkomen heen?
Want hoe zit het? Je hebt een laag (netto)inkomen. Een groot deel daarvan wordt opgeslokt door vaste lasten, inclusief energie (halfvast). Wat overblijft is de vrij besteedbare “marge”. Daaruit betaal je in eerste instantie je primaire levensbehoeften: eten, drinken en kleding. Wat daarna overblijft besteed je aan leuke dingen (“luxe”).
En, wat als de vaste lasten stijgen?
Wat gebeurt er? Je inkomen verandert niet, maar je vaste lasten stijgen (inflatie). Je marge versmalt. Eten en drinken worden ook duurder (inflatie). Om nog speelruimte over te houden voor leuke dingen kan je op je eten en drinken beknibbelen. Maar hoe groot is de rek?
Hangt af van je levensstijl
Dat hangt af van wat je gewend bent. Tussen een bemiddelde ‘bon vivant‘ en een geroutineerde armlastige overlever ligt een brede straat.
Als je tot de eerste categorie behoort, die de ‘hedonistische tredmolen’ bewandelt, voortdurend reikend naar méér en méér, dan kan je ‘t nog even volhouden. De overlever echter moet noodgedwongen al snel overschakelen naar de “hongermodus”. Méér consumeren is niet aan de orde. De kloof tussen arm en rijk verbreedt en verdiept zich. Met bijbehorende gezondheidsverschillen (CBS 21 dec). Hoewel overlevers heel vindingrijk kunnen zijn.
Voor welgestelden en superrijken, geen vuiltje aan de lucht
Dan zijn er nog categorieën welgestelden en superrijken voor wie er ogenschijnlijk geen vuiltje aan de lucht is. Die hebben een knots van een marge. Veel vliegen, luxe jacht, veel overbodige kleding, tig paar schoenen. Die méér kopen dan nodig is. Voor die categorieën zijn er overigens ook twee scenario’s. (A) Er is niets aan de hand ‘business as usual’. Of (B) het noodlot slaat toe (faillissement, scheiding, onverwachte belastingaanslag, proces wegens ‘sexual harassment’), waardoor ook hun marge verschrompelt en zij misschien zelfs wel degraderen naar de klasse van de overlevers.
Wat betekent dit voor het klimaat?
De overlevers consuminderen noodgedwongen. De bon vivants schakelen ook terug, gaan een tandje lager. Per saldo leidt de inflatie tot consuminderen, wat goed is voor de natuur, de mens en de planeet.
Het gedrag op andere wijze veranderen dan via de portemonnee is zwemmen in stroop. Zo zie je dat “het nadeel van de inflatie ook een voordeel heb” (Vrij naar Johan Cruijf).
Wat consuminderen voor de medemens
Het is te hopen dat de welgestelden en superrijken, een kleine groep, op hun manier een bijdrage gaan leveren aan het behoud van onze planeet. Bijvoorbeeld door hun superjacht uit de vaart te nemen en het om te laten bouwen tot asielcentrum. Of door voortaan niet wekelijks met hun privéjet naar hun idyllische buiten op de Malediven te vliegen, maar hooguit maandelijks (je moet toch wat). Ja, dat is even slikken en de buikriem aanhalen. Maar je moet toch wat voor je medemens over hebben.
Hallo, hoort u mij?
Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?
En deze Kerst tip
5 Ways to Save on Your Online Christmas Shopping