Leg vast, die ‘eureka’ momenten

Gepubliceerd op
Leonardo da Vinci

Ik ben een volger van Leonardo da Vinci. Al decennia lang. Niet op Facebook, Instagram of Tik-tok. Ook niet op Twitter. Nee ik ben betoverd door en volg zijn notitieboeken, zijn Codexen.

Codex
Ik heb niet het vermogen van ’n Bill Gates die de Codex Leicester in 1994 op een veiling voor € 26,5 miljoen kocht. Dat zou nu wel meer zijn als ik kijk naar het versnipperde schilderij van BanksyLove in the Bin” dat onlangs werd geveild voor bijna € 22 miljoen terwijl het drie jaar geleden € 1,2 miljoen opbracht. Ik heb zo’n fysieke Codex ook niet nodig. Je kan online digitale versies bekijken. Geen witte handschoenen nodig om de pagina’s voorzichtig om te slaan. Gewoon ‘swipen’.

Anatomische studies
Anatomische studies

Exposities
Die eerste digitale versie zag ik in juni 2003 in het Louvre bij de tentoonstelling ‘Les Carnets de Léonard de Vinci’. Ik heb toen ook een lange blik geworpen op de Mona Lisa. Als fan van Leonardo heb ik natuurlijk ook andere exposities en plekken bezocht. Het meest opmerkelijke was een weekend in Milaan toen de Codex Atlanticus werd tentoongesteld. Ben vergeten wanneer dat was. In 2004 heb ik zijn geboortehuis en en museum in Anchiano nabij Vinci bezocht. In Rotterdam ben ik naar een reizende tentoonstelling geweest met reproducties van een aantal van zijn kunstwerken en van 70 nagebouwde uitvindingen. Ook het Clos Lucé, het kasteel in Amboise waar hij de laatste jaren van leven doorbracht als gast van koning Frans I van Frankrijk. Da Vinci was een genie en ‘homo universalis’.

Anatomie van de arm

Tekst en beeld
Waar ik voor val is zijn integratie van beeld en tekst. Zijn tekeningen en zijn mooie handschrift. Stuk voor stuk kunstwerken. De lijnen, de letters en de tekeningen in sepia op een sepia achtergrond. Zijn teksten zijn in spiegelschrift, hij was linkshandig. Ze zijn niet te lezen, ook niet voor de spiegel. Maar dat doet er niet toe.

Openbare octrooiaanvragen
Da Vinci noteerde zijn ideeën in notitieboeken. Het zijn notities van ideeën, voorstudies voor schilderijen en beelden, het zijn ‘labjournaals’ met observaties, bijvoorbeeld van de beweging van een vogelvleugel vijf eeuwen vóór de ontwikkeling van hogesnelheidscamera’s. Razend knap. Veel van zijn uitvindingen beschreven, als het ware een verzameling openbare octrooiaanvragen.

Gedachte verstoten door nieuwe

Notitieboek waarom?
Gedachten en vooral ideeën verdienen het om vastgelegd te worden. Vooral de waardevolle, de ‘eureka’ momenten. Doorgaans blijven flitsen niet lang hangen. Komt er een nieuwe prikkel of gedachte dan wordt de vorige al weer uit het kortetermijn geheugen verdrongen. Als een biljartbal die door een andere bal naar de hoek van de tafel wordt gestoten en daar in de zak verdwijnt. Het is dus zaak om die flits zo snel mogelijk te noteren. Of om ‘m te zekeren, door ‘m een paar keer te herhalen of ‘m in je geheugenpaleis te plaatsen. En als je ’m al kwijt bent kan je proberen er weer op te komen door even terug te lopen, terug naar de omgeving waarin de gedachte opkwam.

Zo veel mogelijk aantekeningen maken
Het beste is echter door aantekeningen te maken. Als je geen notitieboekje bij de hand hebt kan je op z’n minst steekwoorden neerpennen op de achterkant van een bierviltje of op een mondkapje. Later werk je je gedachte dan uit. Beter is altijd een notitie boekje bij je te hebben. Een dicteerapparaat kan ook. Dat is tegenwoordig niet zo’n probleem. Gewoon een iPhone met een geschikte app zoals “Dictafoon”. Je speelt dan naderhand je iPhone met het dictaat af. Houd ‘m voor je computer waarop het tekstprogramma “Word” geopend is. Het dictaat wordt rechtstreeks in getypte tekst omgezet. Wonder van moderne technologie!

Joshua Foer

Achteraf reconstrueren
Heb je geen notitieboekje of dictafoon bij je dan kan je altijd proberen je gedachten zo veel mogelijk te reconstrueren door achteraf een mindmap te maken. Het associatieve karakter van deze techniek maakt het mogelijk ook naderhand een groot gedeelte van de gedachten weer op te halen.
Hoe leggen we onze gedachten vast onder verschillende omstandigheden? Een paar voorbeelden uit mijn eigen praktijk, beschreven in eerdere columns.

Het brainstorm moment, tijdens het ontwaken
“ Voor ’t geval me zoiets ’s nachts overkomt heb ik naast het papier ook nog een klein lampje liggen. Gedachten, ideeën, associaties, een hele waaier. Soms zijn het resultaten van ‘n inprenting vóór het slapen gaan. Een probleem, een concept, een constructie. Helder geformuleerd”.

Tijdens het roeien op de Concept2 roeimachine
“ Ik heb intussen ontdekt dat ik tijdens het roeien op een Concept2 een zelfde staat van ontspanning bereik als onder een douche. Ik heb daarom een notitieblok en een potlood naast me liggen om de invallen vast te leggen. Af en toe stop ik en noteer wat. Het laterale denken wordt gestimuleerd. De verveling verdreven” .

Ideeënboek

Midden in de nacht, het nachtelijk intermezzo
“Ik werd midden in de nacht wakker, een uur of drie en kon niet weer in slaap komen. Merkte dat mijn hoofd vol zat met gedachten en ideeën, door het lezen, het ordenen van idee-mappen en het denken erover. Het onbewuste was door blijven werken. Ook de angst mijn ideeën te vergeten hield mij uit mijn slaap. Vastleggen. Ik uit bed. Naar de tafel in de kamer. De lampen erboven waren gelukkig wat gedimd, anders zou ik te wakker geworden zijn. Ik heb een stapeltje papieren gepakt en ben haastig en snel gaan schrijven, als bij ‘freewriting’ , zonder te letten op punten of komma’s, voortdurend tegen mezelf zeggend “leesbaar schrijven”. Gedachten, associaties. Een lineaire mindmap”.

Tot slot: máák dat ideeënboek
Al die losse flodders moeten op een gegeven moment worden verzameld. Tot een coherent geheel gemaakt. Bijeengebracht in een ideeënboek, een persoonlijke codex. Door schrijven, tekenen of mindmapping. Dat kan ‘old school’ op papier of digitaal. Wat ‘top of de bill’ is, is dat je de gedachten indexeert, ‘tagged’, zodat je weet wat je wáár kunt vinden. Succes er mee!

Edwin Kisman

Lees ook eens de volgende columns

De Ideeënfabriek of het ‘brainstorm moment’ – maart 2015
Goed geheugen: aangeboren of aangeleerd? – 13 april 2017
Bewegen is goed, maar wat doe ik tegen die verveling? – 21 dec 2020
Een ‘retraite’ om weer inspiratie op te doen – 10 sep 2021

En de volgende links
Leonardo da Vinci, WIKI
Het geheugenpaleis De vergeten kunst van het onthouden van Joshua Foer