Gevaar! Wat doen we, vechten, vluchten of bevriezen? Of?

Gepubliceerd op

’t Schemert. Ik sla de hoek om. Vijftig meter verderop staat een groep rellerige jongeren. Een stuk of vijf. Ik schrik. Zien ze me? Wat moet ik doen?
Vluchten kan niet meer ‘k zou niet weten hoe
Vluchten kan niet meer ‘k zou niet weten waar naar toe
(Frans Halsema/Jenny Arean)

Vluchten voor het aanstormend oorlogsgevaar
Niet vechten of vluchten? Bevriezen dan maar

Vechten, vluchten of bevriezen?
Vluchten kan niet meer! Wat dan? Vechten? Geen kans! Bevriezen dan maar. Hoop dat die toestand agressie onderdrukt.
Overlevingsreacties. Dilemma’s die ook dieren kennen. Al in zwang bij de jager-verzamelaars. En nu bij de homo sapiens sapiens, de mens van tegenwoordig.
Een reflex, intuitief. ‘n Buikgevoel. ‘Think fast’, ‘System 1’ volgens het model van Daniel Kahneman en Amos Tversky.
Het gaat om het onverwachte gevaar. Dat plotseling op je pad komt. Wat is onverwacht? Onvoorspelbaar.

Voorspelbaar gevaar, vermijden
Er is nog een andere optie: vermijden. Maar die is niet voor mensen die in het nu leven, niet geneigd zijn vooruit te zien, of er zelfs bang voor zijn.
Zie je een donkere wolk aankomen? Een voorspelbaar gevaar, een risico, dan kan je dat vermijden, omzeilen. Je kan het rationeel te lijf gaan. ‘Think slow’, ‘System 2’.
De beroemde judoka Anton Geesink is een voorbeeld van een vermijder. Het verhaal gaat dat, als hij een onguur groepje op de stoep zag staan, hij de straat overstak en aan de overkant verder ging. Hoewel hij niet bang was of hoefde te zijn.
Hij koos ervoor om een confrontatie uit de weg te gaan. Dit illustreert het verschil tussen rationele gevaarvermijding en een instinctieve vluchtreactie.

Wijsheid en innerlijke kracht
Dit gedrag is geen teken van angst of paniek. Eerder van wijsheid en strategie. Van emotionele volwassenheid en zelfbeheersing. Een teken van innerlijke kracht.
Een sterk, zelfverzekerd persoon hoeft zijn kracht niet te bewijzen.

Anton Geesink:en bescheiden reus

Anton Geesink, bijzonder
Anton Geesink was een groot atleet en een bijzonder mens. Bescheiden. Ter illustratie, een citaat uit zijn necrologie in het Parool van 27 augustus 2010.
“ Tokio, oktober 1964, de Budokan-hal. Achttienduizend Japanners huilen op de tribune bij de finale alle categorieën judo. Het duel dat voor ze het hoogtepunt van de Olympische Spelen had moeten worden. Anton Geesink heeft Akio Kaminaga verslagen! Geesink juicht niet. Hij wijst zijn aanstormende coach en een ploeggenoot terug naar de bank. Eerst bedankt hij met een verplichte buiging zijn tegenstander. Zo schrijft het protocol dat voor. Feesten kan altijd nog. Daarvoor had hij Kaminaga van de mat gesmeten. Er viel een doodse stilte in de hal. Dan doet Geesink iets wat niet voor mogelijk werd gehouden. Hij stapt op zijn 108 kilo wegende opponent af, tilt hem op alsof het een kind is en zet hem terug op de tatami. Langzaam maar zeker komt het applaus voor de reus uit Utrecht op gang.”

Schat het risico op gevaar in, en loop er dan omheen
Als het kan, kijk dan vooruit. Schat een risico op gevaar in. Probeer het te vermijden. En als dat niet kan, resten nog slechts drie opties: vluchten, vechten of bevriezen. Voor de eerste twee gelden twee voorwaarden: “Mens sana in corpore sano “.
Dus, trainen maar. Dagelijks. Zowel je lichaam als je geest.

Edwin Kisman

Laat die kosten uit het verleden toch los!

Gepubliceerd op
Zeulen met een dood paard?

Stel, je “project” levert niet op wat je ervan verwacht had. Toch ga je er mee door. Wat is het dat je tegenhoudt om een nieuwe start te maken? Wat beter zou zijn. Opnieuw en anders beginnen. In plaats van aan een dood paard te blijven trekken.

Het “project
Dat “project” kan van alles zijn. Een fabriek, een cursus die je geeft, een opleiding die je volgt, een baan, een relatie, de Staatsloterij. Wat houdt je tegen? Is dat wat je tot nu toe in je “project” hebt geïnvesteerd? Naarmate je dat langer hebt gedaan is de investering groter. Die investering kan zijn: geld, energie, aandacht, moeite.
Je vindt het zonde om geen rekening te houden met die investering, jammer om een nieuwe weg in te slaan. Waardoor je verder gaat op een doodlopende weg. En je blijft trekken aan het dode paard.

Verzonken kosten

Sunk Cost Fallacy
Je valt in “de Valkuil van de Verzonken Kosten”, de ‘Sunk Cost Fallacy’. Een concept van Daniel Kahneman en Amos Tversky.
Daarom, zet die investeringen uit je hoofd, die verzonken kosten. Je krijgt ze toch niet vergoed.

Verliesschaamte

Verliesschaamte
Vanwaar dat vastklampen aan kosten die zijn geweest? Ten eerste vanwege een afkeer van verlies (‘loss aversion’), verliesschaamte. Een verlies van € 100 wordt sterker ervaren dan een winst van € 100. Die verzonken kosten kunnen je ook eraan herinneren dat je in het verleden foute beslissingen hebt genomen, dat je gefaald hebt. Gezichtsverlies. Je wilt dat vermijden, je blijft trekken aan het dode paard.

’t Is goed zo

‘t Blijft zoals het is
Dan is er nog het “status quo effect”. Je geeft er de voorkeur aan de zaken te laten zoals ze zijn. Omdat je gelooft dat een verandering vaak ingewikkeld, duur, onveilig of riskant is. Komt mij bekend voor. Een soort luiheid. Ook hierdoor blijf je trekken aan het dode paard.

Een paar voorbeelden

Een kapotte wasmachine
Wasmachine kapot, 20 jaar oud, al eens reparatiekosten gehad. Nieuwe aanschaffen of weer laten repareren? Beter in onze circulaire maatschappij! Toch verzonken kosten genegeerd. Nieuwe aangeschaft, met een vooruitzicht op: weer lange rimpelloze gebruiksduur en lagere energie- en waterkosten (klimaatvriendelijk). Voorlopig geen reparatiekosten. Nieuwe start.

Een irritante film
Naar de bioscoop. Kaartje gekocht. Na 10 minuten duidelijk dat het niet jouw film is. Je verveelt je, ergert je zelfs. Toch blijf je zitten tot het eind. Zonde toch van het kaartje? Nee, je had lekker op een terrasje kunnen zitten, genietend van de zon. Met een espresso of een biertje. ‘Sunk cost fallacy’.

Eindeloos

De slepende rechtszaak
Eindeloos doorgaan met een rechtszaak, omdat je al zoveel hebt besteed aan advocaatkosten. Hopend op je recht. In plaats van bijtijds een schikking treffen. De uitkomst is immers niet zeker. Dood paard.

Het leukste reisje
Een weekje naar Rome. Geboekt bij een reisbureau. Kosten € 2.000, niet terug te vorderen in geval van annulering. Daarna een reisje naar Parijs geboekt. Betere hotels, dichterbij. Geboekt bij een ander reisbureau. Kosten € 1.000, ook niet terug te vorderen. Een maand later kom je er achter dat beide reizen op dezelfde data geboekt zijn. Helaas. Wat doe je? Je kiest voor Rome, want dan is je verlies het kleinst. Mis. Je hebt € 3.000 betaald, het totaal van je verzonken kosten. Kies dan maar voor het geriefelijker Parijs.

De eindeloze loterij
Je laat al jaren deelname aan de Staatsloterij automatisch afschrijven. € 25 per maand in de hoop op die prijs van € 10.000 per maand, 30 jaar lang. Je doet al 10 jaar mee. Je hebt intussen € 3.000 geïnvesteerd. ‘Sunk costs’. Af en toe een lot gewonnen. Bij elkaar zo’n € 300. Je gaat rustig door. Eens zal het komen.’Sunk cost fallacy’.

Frisse start

Herken de gedachtegang
Wordt je bewust van de ‘Sunk Cost Fallacy’ die je in allerlei vormen in je leven kan tegenkomen. Die je voortdurend laat trekken aan een dood paard. Die je een frisse start belemmert.
Val niet in de valkuil van de verzonken kosten.




Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?