Gaan we steeds meer luisteren en minder lezen?

Podcaster leest script

Podcasts zijn populair. Zetten hun opmars voort. Zelfs Hoogheden beginnen ze als pr-medium te ontdekken
Gaan we daardoor meer luisteren dan lezen? Op zich zijn podcasts geen nieuwe trend. Radio, luisterboeken, YouTube en tv (als je het beeld uitzet) waren al lang luisterkanalen.
Ik luisterde begin jaren vijftig elke zondagavond naar de hoorspelserie Paul Vlaanderen. Het volgende was vaste prik: “Paul”, “Ja, Ina”, “Hij is dood”, huiveren.

Opkomst luisteren
Nieuw is dat kranten zoals de NRC en de New York Times hun artikelen voorgelezen aanbieden. “Steeds meer mensen willen luisteren” schrijft de NRC als verklaring voor het feit dat er een luisterknop boven de artikelen is aangebracht en niet alleen voor blinden en mensen met leeshandicap. Intussen worden voorlezers ook vervangen door computermatige adaptaties van hun stemmen. Wat nog niet helemaal goed gaat met de klem-tóón.

Podcast als pr-medium, populair bij Hoogheden

Waarom luisteren?
Luisteren we uit gemakzucht? Lekker achterover leunen in een luie stoel. Ogen sluiten en luisteren. Pas op dat je niet in slaap valt.
Of is het omdat je kan luisteren terwijl je iets anders doet. Is dat zo? Kan je twee dingen tegelijk met aandacht doen? Misschien als één van de twee een automatisme is, bijvoorbeeld wandelen of de afwas doen, hoewel je daarbij ook je aandacht moet hebben. Je schakelt dan telkens tussen beide activiteiten.
Luisteren, praten en autorijden is ronduit gevaarlijk (NoMo). Muziek is minder een probleem. Die laat je over je heen komen, kan je zelfs ervaren, zonder er aandachtig naar te luisteren. Kan op de achtergrond spelen, als deel van de omgeving (Muzak). Als het tikken van de regen op een zinken dak. Je hoeft muziek niet altijd te begrijpen, te verklaren

Ik ben geen maatstaf
Ik ben geen ‘afnemer’ van podcasts. Hoewel ik meer een luisteraar ben dan een prater. Van gesproken interviews en praattafels ben ik geen liefhebber. Vaak te veel borrelpraat. Ik ben bovendien meer visueel ingesteld. Dus liever kijken en lezen. Bovendien lees ik een artikel sneller dan ik een podcast kan beluisteren. Scannen, “diagonaal luisteren” kan niet, evenmin als gemakkelijk even terugbladeren. Maar ik ben geen maatstaf. Las laatst een cynische uitspraak van een schrijver die over luisterinterviews opmerkte: ” Die journalisten zijn gewoon te lui om het fatsoenlijk op te schrijven”.

Faciliteert luisteren de ontlezing?
Leidt het luistergemak tot een toenemende verschuiving van lezen naar luisteren? En draagt dat bij tot ontlezing? Zou kunnen. Betekent dat de hedendaagse mens, los van de generaties, steeds gemakzuchtiger en luier wordt. In de hand gewerkt door onze overvloedige maatschappij waarin alles snel en gemakkelijk beschikbaar is en kiezen het enige probleem. Lezen kost meer inspanning.

Begrijpend luisteren, buiten

Onderwijs in begrijpend luisteren?
Onderwijs in begrijpend lezen moet meer aandacht krijgen, wordt geroepen. Moet er ook meer aandacht komen voor begrijpend luisteren. Moet het een apart vak worden op scholen?
James J.Floyd beschrijft in zijn boek ‘Listening, a practical approach’ (1987) het luisterproces aan de hand van het Begrijpendluistermodel van Goss (1982). Bij begrijpend luisteren bestaat het cognitieve proces uit vier stappen: waarnemen/aandacht besteden, begrijpen, evalueren, reageren.
Begrijpend luisteren van podcasts zal niet gebeuren als je daarnaast nog andere dingen doet. Aan ‘t ‘multitasken’ bent.

Ik nog even niet
Aan mij zijn podcasts nog niet besteed. Maar wat niet is kan nog komen. Dat heb ik vaker gemerkt.

Edwin Kisman

Wat vond u van deze column?

In de NRC van 17 mei 2023 verschenen drie artikelen over lezen en luisteren:
Luisteren is niet minder dan lezenSofie Bongers 
Vier insprekers van luisterboeken over hobbels bij het voorlezenMargot Poll  
Lezen of luisteren. De psychologie van het lezen Peter de Bruin 

1 reactie

  1. Erg leuke kijk op de hedendaagse communicatie. Wat betreft het voorlezen van (kranten)artikelen cq verhalen kan veel worden opgestoken van de hoorspelen uit de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw op de radio en later op CD, zoals de detective reeks van Paul Vlaanderen. Dus van alle tijden om goed te leren luisteren en tegelijkertijd luisterspel spanning te ervaren!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *