Laat je niet inpakken door nepnieuws

“Nederlanders halen massaal cash van de bank na faillissementsgeruchten” (Nederland, 2020). Nepnieuws.
We beweren van alles. We geloven van alles. Echt nieuws, nepnieuws.
Vrijheid van meningsuiting of censuur. Alle meningen loslaten?
Welke zijn grensoverschrijdend? Voor gedrag zijn intussen grenzen gesteld. Worden door de rechter getoetst. Gedrag: fysiek, mentaal, intimiderend. Matthijs van Nieuwkerk, Ali B, Marco Borsato.
Waarom niet voor het geschreven woord. In sociale media?
Zijn niet (doods)bedreigingen grensoverschrijdend? Zijn niet haatdragende, discriminerende, racistische meningen grensoverschrijdend?
Waarom in de fysieke, driedimensionale wereld grenzen stellen en niet in de virale wereld?

Grenzen stellen aan het woord
En waarom niet aan ongefundeerde, niet op feiten gestoelde meningen feitelijke grenzen stellen? Nepnieuws dat zichzelf voortdurend versterkt in de tunnel van de algoritmen. Laat ik niet de algoritmen helemaal de schuld geven, want het is bekend dat een mens vrijwel uitsluitend leest, hoort en ziet wat ie graag leest, hoort en ziet. Wat zijn eenmaal ingenomen standpunt versterkt. Waarbij hij zich steeds verder in z’n tunnel ingraaft. Steeds dieper in zijn fuik geraakt. Al lang niet meer weet wat ’t anders kan zijn. Niet meer wil weten.
Waarbij complottheorieën tastbare monsters worden. Hij bedreigd wordt door reële complotten. Terwijl het daarbuiten zoveel lichter en zoveel troostrijker is. In de wereld zonder paranoia, met meer vertrouwen. In anderen en zelfs in de overheid.

Big Tech, de opheffers
Terwijl dat allemaal zó kan, zijn er duistere figuren die grenzen opheffen. Zuckerberg en Musk. Die grenspaaltjes uit de grond trekken. Geen grenzen meer stellen aan overschrijdend gedrag. Aan uitingen van haat, discriminatie en racisme. Die de filters uit hun systemen halen. ‘Moderator‘ en ‘factchecker’ teams opheffen. “Sorry jongens en meisjes, jullie zijn overbodig geworden. Ga maar een andere job zoeken”. ‘Digital nomads’ in Afrika. Waar vinden die een andere job? Dan maar asiel aanvragen.

Nepnieuws, ontkent de feiten
Wat is nepnieuws? Een informatiesoort, niet gestoeld op feiten. Vaak meningen. De klok en de klepel.
Trouwens wat zijn feiten? Zelfs bij wetenschappelijk onderbouwde “feiten” kan je je soms afvragen “is dat zo?”. Je blijven afvragen tot het weerlegd of bewezen is. Wat is bewezen? Nepnieuws, gefabriceerde verhalen zonder basis in de werkelijkheid. Sensationele of overdreven koppen. Bewerkte foto’s of video’s. ‘Deepfakes’. Ware informatie die uit de context is gehaald. Niet-bestaande of onbetrouwbare bronnen die worden geciteerd om het nepnieuws geloofwaardig te laten lijken.

Waarvoor wordt nepnieuws gemaakt?
Nepnieuws wordt ingezet om verkiezingen te beïnvloeden. Om geopolitieke doelen te bereiken, zoals het ondermijnen van de stabiliteit van een ander land. Het zaaien van verdeeldheid binnen een samenleving. Het promoten van bepaalde ideologieën of wereldbeelden. Het beschadigen van de reputatie van individuen. Het creëren van een sfeer van angst of onzekerheid in de samenleving om sociale controle te behouden of te versterken.
Dat zijn nogal wat motieven.
Wat is het favoriete kanaal? Nepnieuws maakt vaak gebruik van sociale media om zich snel te verspreiden en een groot publiek te bereiken.

‘The root of all evil’
Hoe wordt nepnieuws gemaakt? Fictieve gebeurtenissen worden gecreëerd en gepresenteerd als echt nieuws. Door het maken van sensationele of onjuiste koppen die bedoeld zijn om aandacht te trekken. Gebleken is immers dat 75% van de ontvangers de koppen al delen voordat zij het onderliggende verhaal gelezen hebben. Het bewerken van foto’s of video’s. Data worden selectief gebruikt of verdraaid. En door wie wordt nepnieuws gemaakt? Door geautomatiseerde accounts (bots) of echte mensen (trollen).

Hoe herken je nepnieuws?
Je bent om te beginnen kritisch, wat argwanend vooral ten aanzien van zaken die je al bij voorbaat onwaarschijnlijk lijken. Veel belezen. Je raadpleegt gewoonlijk meerdere bronnen. Leest veel kranten. Luistert diverse podcasts. Je bent gewend een en ander tegen elkaar af te wegen. In staat tot een rustige oordeelvorming.
Je vraagt je bij vermoedelijk nepnieuws af: Is de bron betrouwbaar? Je ‘fact-checkt’ de inhoud. Raadpleeg websites zoals ‘Snopes’, ‘Factcheck.org’, ‘Nieuwscheckers.nl’ of ‘Isdatechtzo.nl‘. Verder, komt het bericht ook voor op andere betrouwbare media? Je controleert geciteerde bronnen, taalgebruik en datum. Wordt een oud bericht gedeeld alsof het nieuw is? Jij hebt dat vast in de gaten, maar heel veel anderen niet.

Wat is de rol van AI?
AI zoals ChatGPT kan teksten, nepnieuws, genereren in een specifieke schrijfstijl. Kan video’s en audio manipuleren (deepfakes) om mensen dingen te laten zeggen of doen die ze nooit hebben gezegd of gedaan. Bijvoorbeeld van wereldleiders die politieke uitspraken doen om onrust te zaaien. Of foto’s en video’s creëren of bewerken om gebeurtenissen te simuleren die nooit hebben plaatsgevonden. Een realistisch beeld genereren van een niet-bestaande natuurramp of een verzonnen protest. AI kan nepnieuws snel vertalen in verschillende talen, waardoor het snel wereldwijd verspreid kan worden.
Een stapeling van mogelijkheden die het nepnieuws een ‘boost’ hebben gegeven.

Kwetsbare groepen traceren
AI kan worden gebruikt om social media-bots te beheren die nepnieuws massaal verspreiden. Deze bots kunnen duizenden berichten per seconde plaatsen, vaak met geavanceerde interactiepatronen om menselijke activiteit na te bootsen.
AI-algoritmen kunnen gegevens analyseren om kwetsbare doelgroepen te identificeren die gevoelig zijn voor specifieke vormen van desinformatie.
Vervolgens kan, door gepersonaliseerde inhoud te maken en te verspreiden, nepnieuws effectiever worden gemaakt.
Tenslotte, sociale media-algoritmes, vaak aangedreven door AI, belonen inhoud die veel interacties genereert, zoals ‘likes’ en ‘shares’.

Ontmaskering door AI
Tenslotte kan AI ook een rol spelen bij het bestrijden van nepnieuws. AI kan teksten en video’s analyseren om te controleren of ze overeenkomen met feiten en betrouwbare bronnen. Kan ‘deepfakes’ opsporen door subtiele ongerijmdheden op te sporen in pixels, audiofrequenties of gezichtsuitdrukkingen.
Daarbij ‘claim-checkers’ ondersteunen door data te scannen en feiten te vergelijken. Kan patronen analyseren die wijzen op botgedrag of gecoördineerde verspreiding van nepnieuws.
X en Facebook gebruiken AI om nepaccounts te identificeren en te verwijderen. Het is de vraag of ze daarmee doorgaan.
AI kan gebruikers helpen om betrouwbaardere inhoud te vinden door informatie te filteren op basis van betrouwbaarheidsscores en bronnen.

Nepnieuws maken met AI
De toegankelijkheid van AI-tools maakt het voor iedereen mogelijk, ook criminelen en kwaadwillende overheden, om nepnieuws te creëren.
Hoe bepaal je wat nepnieuws is, en hoe voorkom je censuur van legitieme meningen? AI heeft soms moeite met nuance.
Naarmate AI beter wordt in het genereren van nepnieuws, wordt het ook moeilijker om het te onderscheiden van echte informatie.

Nepnieuws bron voor complottheorieën
Er zijn een aantal voorbeelden van nepnieuws die naadloos overgingen in complottheorieën.
Zoals de ‘Pizzagate’ (VS, 2016), Nepnieuws rond COVID-19 (2020), . “Paus steunt Donald Trump” (VS, 2016), “Dolfijnen in Venetië” (Italië, 2020), “De EU verbiedt kromme bananen” (EU, doorlopend), “Bill Gates wil mensen microchippen via vaccins” (2020), “Haai zwemt in overstroomde straat na orkaan“.
Eerlijk is eerlijk, ik heb ze niet ge’fact-checkt’. Ik bedoel maar.

Een gewaarschuwd mens
Slecht nieuws kan slecht vallen. Somberheid, angst, wantrouwen of woede opwekken. Maar was het wel echt slecht nieuws? Pas op je tellen. Controleer het voor je eigen welzijn.
Een gewaarschuwd mens telt voor twee. Twee nuchtere mensen.
Edwin Kisman

‘Fact Checking’, prober het eens met onderstaande ‘tools’
Snopes
Factcheckorg
Nieuwscheckersnl
Isdatechtzonl