Wie was verantwoordelijk voor de ‘procrastinatie’? Voor het uitstellen van het overleg over de Voorjaarsnota? Was het de Minister President die de discussie voortdurend voor zich uit Schoof? Ik denk het niet. Een voormalig ambtenaar. Meer discipline aangeleerd dan politici.
Een nacht doorbuffelen
25 uur doortrekken. Bij het begin nog scherp. Langzaam eist vermoeidheid z’n tol. Ogen beginnen te knipperen. Open houden, zeg je tegen jezelf. Vechten tegen de slaap. Maar het wordt moeilijk. Informatie komt trager binnen. Het denken lukt niet meer goed. Opmerkingen landen traag. Gelukkig heb je aan het begin van het overleg je wensenlijstje op papier gezet. Dat lees je na 24 uur hardop voor. De meerderheid valt om van de slaap. Naast wat agressie is er toegeeflijkheid. De weerstand is gebroken. Het bed vervult de gedachten. Naar huis.
Geen herhaling
Een herhaling van deze marathon wil de MP voorkomen. Zijn target is 3 uur en 38 minuten. Een mooie plek in ’t veld, ervaringsdeskundige.
Hij belt Elon Musk. Overlegt en contracteert hem tenslotte. Het komt Elon ook goed uit. Kan wel wat extra media-aandacht in Nederland gebruiken. De verkoop van Tesla is behoorlijk gekelderd, het eerste kwartaal. En dan die negatieve stickers op z’n auto’s.
DOGE.nl
Elon gaat hier een ‘Department of Government Efficiency NL’ (DOGE.nl) opzetten. Specifieke opdracht: beleidsvorming en -uitvoering stroomlijnen.
Op korte termijn komt hij met een voorstel, dat hij kennelijk al eens eerder heeft uitgetest en toegepast. Elon gaat AI inzetten.
Boventallig
Er zijn 15 ministeries in Nederland, waar ongeveer 150.000 ambtenaren werken. Zo’n 18.000 daarvan zijn beleidsmedewerker. Een groot deel daarvan, zo’n tachtig procent, gaan door de inzet van AI overbodig worden. Boventallig worden. Daar worden wel regelingen voor getroffen. Schoof “We zijn een sociaal land, we zijn de VS niet”. Elon verbaasd, zei tegen Schoof “you will miss an opportunity”. Schoof deed of hij dat niet hoorde.
AI Agents bouwen en inzetten
Het plan van Elon: een technisch en bestuurlijk AI-gedreven overheid. Een overheid waarin beleidsontwikkeling, uitvoering, evaluatie en financiering volledig digitaal verbonden zijn. Met behulp van geavanceerde AI Agents per ministerie, onder regie van één centrale AI-coördinator bij Algemene Zaken.
De in rap tempo krachtiger wordende AI Agents zijn in staat zelfstandig te opereren. Gekozen taken uit te voeren: informatie te verwerken, analyses uit te voeren, conclusies te trekken, opdrachten te formuleren, uitvoering in gang te zetten. Dat soms binnen enkele minuten. Haast ‘real time’. En naderhand de uitvoering te controleren
Realiseerbaar? Nederland heeft voldoende expertise en innovatief vermogen om die AI Agents te bouwen.
Hoe ziet die organisatie eruit?
Centrale structuur
AI Agent AZ (Algemene Zaken). Deze AI Agent is de spil van het systeem en fungeert als vertaler van kabinetsbeleid naar concrete opdrachten. Stuurt de AI Agents van de andere ministeries aan. Zorgt voor consistentie, conflictresolutie tussen departementale belangen, en ‘realtime’ prioriteitenstelling. Coördineert met Minister-President en het Kabinet.
Gedecentraliseerde AI Agents
14 Ministeriële AI Agents. Elke AI Agent heeft de volgende capaciteiten:
Beleidsvertaling & -simulatie. Analyseert kabinetsopdrachten en vertaalt deze naar de impact op bestaand beleid. Kan snel “what if”-scenario’s draaien. ‘Realtime‘.
Uitvoeringsvertaling. Zet beleid om naar opdrachten aan uitvoeringsorganisaties (zoals UWV, Belastingdienst, IND). Bepaalt benodigde middelen (FTE’s, budget, tijd, wetgeving).
Realtime monitoring & aanpassing. Volgt uitvoering en maatschappelijke impact via ‘dashboards‘. Past waar nodig beleid of toewijzingen aan.
Financiële berekeningen. Herberekent begrotingen bij beleidswijzigingen. Voorspelt financiële implicaties van interne of externe omstandigheden.
AI Governance & Ethiek
Rijksbreed toezichtsteam voor AI-transparantie en ethiek. Zorgt voor ‘explainability‘, ‘audit-trails‘, verantwoording naar parlement en burger. Toets of AI-besluiten rechtvaardig en wettelijk zijn.
Menselijke eindverantwoordelijkheid blijft behouden, maar wordt zwaar ondersteund.
Organogram
De structuur van de AI Agent organisatie? Die ziet er in grote lijnen zo uit:
Hoe werkt ’t?
Zelfs de politieke besluitvorming is te versnellen. Ook in een complexe situatie, zoals een coalitie van vier partijen. De verschillende wensen worden in een optimale mix gegoten. Daarna doorgerekend. Vervolgens nog bijgestuurd met wat ‘what if’ calculaties. Waarna een conceptbegroting wordt opgesteld. Die wordt doorgerekend, bijgeschaafd. De effecten van wijzigingen worden ingepast. Tenslotte wordt de integrale begroting opgesteld. Dat alles, binnen twee dagen. Afgezien van het voortraject: het verzamelen en het in grote lijnen afstemmen van de initiële politiek wensen.
Een half jaar later. De begroting bijstellen op basis van beleidswijzigingen (Voorjaarsnota).
En dat alles, weer, vrijwel ‘real time’. Het menselijk getreuzel wordt ‘rücksichtslos’ gepasseerd. Goed toch? Ze hebben wel wat anders te doen. Ons Kabinet en onze vertegenwoordigers.
Wat levert het op?
Onder andere, geen overleg meer van 25 uur in de slaapstand. Geen nachten meer doorbuffelen. Gewoon goed slapen. Uitgerust op het werk. Allen ‘fit for the job’.
Een andere organisatie. Eens proberen?
Edwin Kisman
Lees ook de volgende columns
‘Little Sister’ is Watching You! 8 mei 2024
Kabinet bijna uitgegleden over een bananenschil 20 november 2024