“Nooit was er een dageraad geweest als deze. In het sombere, grauwe licht lag daar -majesteitelijk, vreeswekkend en groots de reusachtige Geallieerde vloot voor de invasiestranden van Normandië. De zee krioelde van schepen. De oorlogsvlaggen wapperden in de wind-van de uiterste grens van het Utah-strand helemaal tot aan het Sword-strand op het schiereiland van Cherbourg, bij de monding van de Orne. Tegen de hemel tekenden zich silhouetten af van de grote slagschepen, dreigende kruisers, en van torpedojagers, zo slank als hazewindhonden. Daarachter lagen de logge commandoschepen met hun woud van antennes. En daar achter kwamen de konvooien van met troepen beladen transport- en landingsvaartuigen, die heel laag op het water lagen en zich traag voortbewogen.”
Een citaat uit het boek van Cornelius Ryan, “De langste dag”, dat voor het eerst in 1959 verscheen.
Operatie ‘Overlord’
Normandië, de vroege ochtend van 6 juni 1944. De grootste amfibische operatie in de historie staat op het punt te beginnen. Een mega aanval op het Derde Rijk. Operatie ‘Overlord’. Onder commando van ‘Ike’ Eisenhouwer en na “goedkeuring” van de verantwoordelijke meteoroloog James Stagg. Die Eisenhower ertoe had overgehaald, op grond van de weerberichten, de operatie uit te stellen van 5 naar 6 juni.
Er volgde een bloedige zegetocht vanaf de Normandische stranden: Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword. Onder andere de bevrijding van Parijs (19-25 augustus) en het Ardennen offensief (‘Battle of the Bulge’, 18 december 1944- 28 januari 1945).
Een opmars, die eindigde met de overgave van Duitsland.
De balans, de mensverspilling
Hoeveel mensenlevens heeft dit gekost? De slag om Normandië (6/6/1944 tot 25/08/1944) eiste zo’n 425.000 slachtoffers waarvan 209.000 geallieerden met ongeveer 37.000 gesneuvelde grondtroepen en 16.714 gesneuvelde luchttroepen. 83.045 van die 209.000 waren grotendeels Britse, Canadese en Poolse troepen. 125.847 waren Amerikaans. Daarnaast waren er 216.000 Duitse slachtoffers.
Tijdens de Slag om de Ardennen sneuvelden ongeveer 10.733 Amerikaanse soldaten en 12.652 Duitse soldaten.
De capitulatie van Duitsland
Op 7 mei 1945 tekent de Duitse generaal Alfred Jodl de overgave in Reims. Eisenhowers stafchef en een Sovjet-generaal tekenen namens de geallieerden. In het document staat dat alle Duitse strijdkrachten op 8 mei 1945 om 23.01 uur zullen stoppen met vechten.
Aan het andere eind van de wereld, Iwo Jima
Aan het andere eind van de wereld wordt intussen ook hard gevochten. Op 19 februari 1945 begint de slag om Iwo Jima. Operatie ‘Detachment’. De geallieerden zijn op weg naar Japan. De Japanners gebruiken het eiland onder meer als radarwachtpost en als basis voor jachtvliegtuigen. Er zijn drie vliegvelden, een springplank voor de Amerikanen. Vanaf die vliegvelden kunnen belangrijke Japanse eilanden en steden gebombardeerd worden.
De balans, de mensverspilling
Ook hier een slachting. Een heftige strijd. 7.000 geallieerden gesneuveld, 21.750 Japanners, bijna het gehele garnizoen van Iwo Jima.
Daarna Okinawa
Vervolgens landen de Amerikanen, op 26 maart 1945, op de kleine Kerama-eilanden bij Okinawa en op 1 april op Okinawa zelf. Operatie ‘Iceberg’. De strijd werd door de plaatselijke bevolking ‘tetsu no ame’ genoemd, “regen van staal“. In deze slag maakte de wereld voor het eerst op grote schaal kennis met het fenomeen ’kamikaze’. Op 23 juni gaven de laatste Japanners zich over, na zeer verbeten gevechten.
De balans, de mensverspilling
Nog meer levens verspild. In totaal werden er tijdens de slag meer dan 12.000 Amerikaanse soldaten gedood.
De Japanse verliezen waren enorm. 107.539 soldaten sneuvelden, 10.755 werden gevangengenomen of gaven zich over.
Er waren meer dan 26.000 psychiatrische slachtoffers aan Amerikaanse zijde. “Battlestress“. Aan Japanse zijde zijn hierover geen cijfers beschikbaar.
De capitulatie van Japan
En dan tenslotte: de capitulatie van Japan, ‘VJ-Day’ (‘Victory over Japan Day‘). Op 15 augustus 1945 werd de overgave bekendgemaakt door keizer Hirohito, nadat de Amerikanen atoombommen hadden gegooid op Hiroshima (6 augustus) en Nagasaki (9 augustus), omdat bij Kokura, het oorspronkelijke doelwit, het weer te slecht was.
En bovendien nadat de Sovjet-Unie Japan de oorlog had verklaard.
De balans, de mensverspilling
Hier een dieptepunt in de verspilling van mensenlevens. In twee dagen. ‘Little Boy‘ en ‘Fat Man‘ , de twee atoombommen, maakten op twee achtereenvolgende dagen (6 en 9 augustus1945) 140.000 slachtoffers in Hiroshima, 80.000 in Nagasaki.
Nederlands Indië 15 sep 1945
De capitulatie van Japan. Wij woonden toen in Sawangan, een klein dorpje buiten Menado (Noord Sulawesi). Hoorden het nieuws pas op 20 augustus toen wij, terugkomend van een bron waar we water hadden gehaald, werden aangeschoten door een voorbijganger, die zei: ”De oorlog is voorbij. Er zijn pamfletten uitgestrooid”. Aan de juistheid van het bericht werd eerst nog getwijfeld.
De gruwelen van de oorlog
De juiste cijfers over de verliezen, de “mensverspilling”, zijn moeilijk te achterhalen. Ze verschillen van bron tot bron. Maar het is zeker dat ze immens zijn gedurende de periode 1940 – 1945. Ook naast deze genoemde voorbeelden.
En waarvoor? Voor de aspiraties van monomane leiders. Een zucht naar ‘lebensraum’? “Wij-zij” discriminatie?
Francisco José de Goya bracht de gruwelen van de oorlog al eens in beeld. In vijfentachtig etsen. In 1810 “Los desastres de la guerra”. Naar aanleiding van de oorlog tussen Frankrijk en Spanje. 1810-1815. Zijn aanklacht tegen de oorlog. Af en toe te zien in een tentoonstelling.
De balans, de mensverspilling. Tachtig jaar later.
Een bericht van Helen Cooper in de ‘New York Times’ van 3 juni 2025.
“Nearly one million Russian troops have been killed or wounded in the country’s war against Ukraine, according to a new study, a staggering toll as Russia’s three-year assault on its neighbor grinds on.
The study, published on Tuesday by the Center for Strategic and International Studies in Washington, said that close to 400,000 Ukrainian troops have also been killed or wounded since the war began. That would put the overall casualty figure, for Russian and Ukrainian troops combined, at almost 1.4 million”.
Stoppen lukt niet, we willen niet
Oorlogen die gevoerd worden door hoge heren, vanuit comfortabele fauteuils. Om hun ego te strelen. Die hoge militairen aansturen. Die ver achter het front, veilig hun bevelen formuleren. ‘Leading from the back’. Strategieën construeren. Terwijl op datzelfde moment een artillerist crepeert. Aan het front, in de modder. Voltreffer. Een been afgerukt. Bloedt langzaam dood. Vergaat van de pijn, zolang hij nog bij bewustzijn is. Een ‘mercenary’, een huursoldaat. Deed ’t voor ’t geld, voor de familie thuis. Wat is geld? Te laat voor spijt. Een slachtoffer van de ambities van een President.
Stopt het nooit? ‘Peace Now’, van Max Kisman, een vergeefse oproep.
Edwin Kisman
D-Day als uniek document (2004). De speciale herdenkingsdag editie D-Day van de Engelse historicus Richard Holmes, geschreven in nauwe samenwerking met het Imperial War Museum in Londen. Zonder meer het compleetste, origineelste en meest verzorgde werk dat aan het keerpunt van het westelijk front in de Tweede Wereldoorlog is gewijd. Met daarbij een Engels-talige DVD. Met getuigenissen van veteranen uit de Verenigde Staten, Engeland, Duitsland en Canada. Maar ook met kopieën van stafkaarten, strooibiljetten en persoonlijke aantekeningen van officieren en soldaten, die als een soort ‘pop-ups‘ door het boek zijn gestrooid.
Bekijk ook de films (DVD’s)
Over de Normandische invasie, de strijd om Iwo Jima en Okinawa zijn films gemaakt. De twee laatsten beide door Clint Eastwood geregisseerd, kort na elkaar opgenomen. De ‘Letters from Iwo Jima’ geeft het Japanse perspectief.
The Longest Day
Letters from Iwo Jima
Flags of Our Fathers
En lees de columns
15 augustus 1945, Japan capituleert – 14 aug 2023
Oorlog zal er altijd zijn – 22 mei 2024
Aangrijpend Edwin
Precies 64 jaar geleden werd onze dochter geboren , op die dag waren er bij ons 2 jongeren uit Nagasaki bij ons thuis , slachtoffers van de atoombom aanval . Zij woonden , toen die bom viel , in een afgeven wijk ver van het centrum . Maar hadden veel brandwonden opgelopen ,voor ons een niet te vergeten herinnering aan slachtoffers van de oorlog.