Te vroeg komen of te laat. Een kwestie van cultuur

Waar blijft ie nou? Hij is weer te laat. We hebben toch afgesproken, negen uur bij de ingang van het station! Hij is vaak te laat. Ik ben altijd op tijd. Hoe komt dat toch?

L’Heure Senegalaise
In de Volkskrant van 17 mei schrijft Afrika correspondent Joost Bastmeier hierover onder andere het volgende.
“Een presidentskandidaat die zijn achterban uren laat wachten voor hij dan toch eindelijk opduikt; in Senegal was het tijdens de verkiezingen van eind maart aan de orde van de dag. ‘Weer een typisch voorbeeld van het Senegalese Uurtje …’, tikte een geïrriteerde journalist in de appgroep voor buitenlandcorrespondenten. ‘Voorzichtig’, reageerden twee collega’s direct: veel Senegalezen zien die term als een racistische stereotypering, die suggereert dat zij traag en lui zijn.
De term, l’heure Senegalaise in de taal van voormalig kolonisator Frankrijk, gebruiken buitenlanders (vaak Europeanen) regelmatig om te klagen over de stiptheid van de Senegalezen. Wie om negen uur ’s ochtends met een Senegalees afspreekt, is het idee, kan ervan uitgaan dat de werkelijke afspraak op zijn vroegst een uur later aanvangt.”

Jam Karet
Indonesië kent dit verschijnsel ook. Wordt heel plastisch “Jam Karet”, rubberen tijd, rekbare tijd, genoemd.
Het schijnt een cultureel, geografisch bepaald verschijnsel te zijn. Een mogelijke verklaring hiervoor gaf Henk van ’t Klooster eerder in zijn column “Westerse mensen doen vaak maar één ding tegelijk” (31 augustus 2023). Hij schreef:

Westerse mensen
“Westerse mensen, we hebben het dan over mensen in Noordwest-Europa en Noord- Amerika. Zij laten hun zakelijke en sociale leven, ja zelfs hun seksleven bepalen door de tijd als een ééndimensionale lineaire grootheid, ook wel monochronische tijd genoemd.

Spiraal denken
Polychronische mensen (in Zuid-Europa, Latijns Amerika en delen van Azië) ervaren tijd als een spiraal, waarbij gebeurtenissen en herinneringen niet worden achtergelaten, maar regelmatig herbeleefd, en wel op een volgend niveau. Zij zijn zich voortdurend bewust dat hun activiteiten deel uitmaken van een groter systeem.
P-type mensen kunnen meer dingen tegelijk doen. Zij vinden het onderhouden van persoonlijke relaties belangrijker dan het volbrengen van taken. Regelmatig veranderen zij plannen en afspraken, vaak tot ergernis van M-type mensen met wie zij omgaan. Omgekeerd kunnen P-type mensen zich storen aan M-types die niet eerst aandacht besteden aan persoonlijk contact, maar meteen zaken willen doen.”
Verschillende type mensen. Met een holistische instelling heb je kennelijk minder aandacht voor dat op tijd komen.

Ook afhankelijk van de situatie
Ook persoonlijke verschillen en verschillen in levensfase kunnen een rol spelen. Ik herken dat. Zo heb ik een tijd gekend waarin ik regelmatig te laat kwam. Dat was lang geleden, in de zeventiger jaren. Daarna heeft mijn leven een proactieve draai genomen. Aanwezig en gereed al vóór de deadline.
Van die ‘jam karet’ heb ik overigens gedurende de vijftien jaar dat ik in Indonesië aan onderwijsprojecten heb gewerkt niet vaak iets gemerkt. Mogelijk omdat in die projecten een westerse sfeer heerste.
Je kan overigens anticiperen op een ‘jam karet’ door zelf een uurtje later te komen. Proactief toch?

Edwin Kisman
Wat vond u van deze column?

Zie ook de columns

“Procrastinatie? Deadline niet gehaald?” 29 april 2016
“Last van uitstelgedrag? Een Pomodoro en een wekker kunnen je helpen.” 25 aug 2017
“Wacht! …….Uitstellen is vaak oké”.10 okt 2023