‘s Ochtends wakker worden, half slapend, half wakend. Een toestand van volledige ontspanning. Mijn ‘brainstorm moment’.
Gedachten borrelen door een luikje uit mijn onbewuste naar boven. Associaties.
Ik zie ze komen. Ik moet ze snel vastleggen, want ze zijn zó weer verdwenen. Terug naar het onbewuste of zomaar opgelost. Ik schiet een paar steekwoorden op een stukje papier dat naast me ligt. Ik moet duidelijk schrijven. Met blokletters, anders denk ik later: ”hé, wat staat daar nou?”
Gedachten vastleggen
Ik pak een vel papier en teken een ‘mindmap’. Centraal staat: ‘AI en schrijven‘. Rondom cirkelen woorden als ‘inspiratie’, ‘valkuilen’, ‘vooronderzoek’, ‘persoonlijke stijl’. De connecties ontstaan vanzelf. Mijn hand vliegt over het papier. Daarna een kwartier ‘free writing’: associaties opschrijven zonder stoppen, zonder nadenken. “De pen niet van het papier halen”. Ik probeer de bewuste redacteur in m’n hoofd tijdelijk uit te schakelen.
Losse gedachten overzichtelijk maken
Met mijn ‘mindmap’ en ‘free written’ notities in de hand open ik mijn laptop en daarin Cleft Notes . Een AI-programma dat een compacte en geordende samenvatting geeft van de losse gedachten die ik inspreek. De trefwoorden uit de ‘mindmap’, de kralen uit het ‘free writing’ document. Een digitale assistent die kernpunten samenvat. En in een goede volgorde zet. Een overzicht geeft. Dat scheelt me minstens een uur uitwerken. Heel nuttig.
Vooronderzoek met AI
Dan volgt het vooronderzoek. Ik stel, op basis van mijn overzicht, vragen aan Perplexity, een geavanceerde AI-zoekmachine die razendsnel antwoorden geeft. Geen boeken en artikelen raadplegen. Niet als bij Google, van de ene bron naar de andere hoppen. Nee, binnen één minuut een uitgebreid antwoord met daarbij een aantal relevante bronnen. Ik stond perplex. Scheelt veel tijd. Heel handig, of niet?
Essentieel, goede ‘prompt’ schrijven
Aan de hand van mijn samenvatting en de onderzoeksresultaten schrijf ik een ‘prompt‘ voor ChatGPT, een AI-schrijfprogramma. Een ‘prompt’ is een gedetailleerde opdracht of vraag die je formuleert om de AI gericht aan het werk te zetten. Onderwerp, invalshoek, structuur van het artikel, onderdelen. Maar ook de gewenste stijl, zo goed mogelijk omschreven. Hoe beter de prompt, hoe beter het antwoord. Verpersoonlijk Chat door haar voor te houden dat ze een expert is op het gebied van mijn vraag en zeg haar dat ze zich niet moet haasten bij de beantwoording van de vraag. Een voorbeeld van een prompt.
Converseer met Chat
Het eerste resultaat? Matig. Te vlak. Te algemeen. Ik scherp mijn instructies aan. Vertel haar wat ik anders wil, wat ik mis. Meer humor, meer ritme, scherpere beeldspraak. Chat probeert het opnieuw. Beter nu, maar nog niet goed genoeg. Ik sleutel verder, stel vragen, converseer met Chat, overleg met ‘r. “Kan je nog iets aan die intro doen, meer levendig”. Laat ‘r haar versie herschrijven. Een ‘Chain-of-Thought prompting’. Een iteratief proces. Een conversatie tussen mens en machine. Er ontstaat een band. We komen tot elkaar. Naarmate ze meer van me weet begrijpt ze me beter.
Een goed alternatief-programma is Claude.
Dan redigeren, mijn eigen ‘tone of voice’ aanbrengen
Na een paar rondes ben ik tevreden. Maar nog niet klaar. Nu begint de eindredactie. Ik lees de tekst hardop. Ik schrap, herformuleer, verfijn. Pas de stijl aan. Kort te lange zinnen in, verander het ritme. Breng er wat ironie in. Laat de tekst even liggen. Redigeer nog een keer. Laat ‘m een nacht liggen. Lees ‘m nogmaals. Schaaf dan weer. En dan weer en weer. Tot ie af is.
De kern van het AI gebruik
Zo dus. Zo heb ik deze column geschreven met hulp van AI. Het eigene, mijn inbreng, zit in het voortraject. Het onderwerp, de uitwerking van de ideeën en vooral het schrijven van de juiste prompt. De kern van het concept. En vervolgens de conversatie met ChatGPT, om tot een zo goed mogelijk resultaat te komen. Tenslotte de herhaaldelijke redactieslagen. Tot ik heb waar ik tevreden mee ben. Hierna ga ik op zoek naar beeldmateriaal om de column te completeren. Soms teken ik er zelf wat bij of laat ChatGPT een tekening maken. Zoals in deze column.
Het proberen waard.
Een stuk schrijven met behulp van AI loont. Freek de Jonge vertelde onlangs in een documentaire dat hij ChatGPT gebruikt omdat hij het moeilijk vindt om te beginnen: ”Zo’n wit leeg vel voor je neus, moeilijk”. AI versnelt het schrijfproces aanzienlijk. Cleft Notes, Perplexity en ChatGPT verkorten de tijd om tot de romp van je verhaal te komen. Daarna kan je schaven en je eigen geur er aan toevoegen.
Probeer het maar eens.
Edwin Kisman
Met ChatGPT kan je nog veel meer dan alleen columns schrijven.
Wat voorbeelden van mogelijkheden: vakantie- en businessplannen, songteksten, content voor social media, samenvattingen van boeken of artikelen, sollicitatiebrieven optimaliseren, data analyseren, marketing ideeën genereren, gesprekken oefenen, coaching op soft skills, horoscopen verzinnen, persoonlijke interieuradviezen geven en zelfs illustraties maken. Zie de twee voorbeelden in deze column.’The sky is the limit‘
Meer info over de genoemde AI Assistenten:
ChatGPT
Op 30 november 2022 lanceerde OpenAI de chatbot ChatGPT. Al binnen twee maanden na de lancering had ChatGPT 100 miljoen gebruikers. De snelst groeiende software-applicatie voor consumenten ooit.
Er is een gratis versie en een betaalde met uiteraard meer mogelijkheden. Kost € 24 per maand. Sinds kort inclusief het beeldprogramma Dall-E.
Perplexity
Perplexity AI is een conversationele zoekmachine die grote taalmodellen (LLM’s) gebruikt om vragen te beantwoorden met behulp van bronnen van het web. Citeert links. De ontwikkelaar, Perplexity AI, Inc. , werd in 2022 opgericht. Betaalde versie.€ 20 per maand
Cleft Notes
Cleft Notes is een AI-aangedreven applicatie die spraakopnames omzet in gestructureerde geschreven notities. Het programma werd gelanceerd in 2024
Boeken
Slimmer werken met AI
Ethan Mollick, ingeleid door Alexander Klöpping
Slimmer werken met CHATGPT, COPILOT GEMINI
Remy Gieling, Rob van den Berg
Eerdere columns over schrijven
De Ideeënfabriek of het ‘brainstorm moment’
9 maart 2015
Over het herschikken en ordenen van je gedachten
16 maart 2015
Sneller redigeren in drie stappen
7 sep 2015
Mind mappen, een krachtig hulpmiddel
27 nov 2015
Vang goede ideeën voor ze verdwijnen
17 mei 2018
ChatGPT: Zijn journalisten en romanciers
bedreigde soorten?
6 jan 2023
Terug naar potlood en papier
28 juni 2023
Of lees het artikel in de Volkskrant van Maandag 7 april 2025
